Orð og tunga - 01.06.2009, Qupperneq 93

Orð og tunga - 01.06.2009, Qupperneq 93
83 Kristján Árnason: Að bera sér orð í munn slavnesku í norrænu (sbr. Ásgeir Blöndal Magnússon 1989 s.v. torg) og á sama hátt er orðið geyser tökuorð úr íslensku í ensku, og telst ekki stórvægilegt og „veitimálin" hafa litla þýðingu í samfélagi töku- málsins. Svipað má vafalaust segja um þau tiltölulega litlu áhrif sem keltneska hefur haft á íslenskt mál (sbr. Helga Guðmundsson 1997). Dæmið snýst hins vegar við þegar efnahagslegur og menningar- legur styrkur veitimálsins er meiri en tökumálsins. Dæmi um það eru latnesk áhrif á germönsku á miðöldum og frönsk áhrif á ensku. Og við slíkar aðstæður geta áhrifin komið fram í hljóðkerfinu, jafnvel þannig að ný hljóðform verði til. Það er vel þekkt að /p/ er ekki í orðum af germanskri rót, heldur í tökuorðum eins og prestur og pálmi og í ensku er tannvaramælt /v/ til komið vegna tökuorða eins og venj 'mjög' og victory 'sigur' (sbr. lat. verus 'sannur' og victoria 'sigur').5 Og eins og dæmin sanna geta áhrifin orðið yfirþyrmandi, þannig að tökumálin hreinlega veslast upp (eins og mörg indánamál í Ameríku) og þegar menn „tapa" móðurmálinu (talað er um language attrition, sbr. neðan- málsgrein 2) eða að til verður blendingsmál eða pidgin. Út frá þessu má ímynda sér einhvern ás eða skala þar sem greint er milli málgerða eftir því hversu mikil blöndun býr að baki þeim. Byrja má á að hugsa sér hreint mál sem byggir á heimafengnu efni, mál sem hefur tiltekið magn af tökuorðum og á endanum raunveru- legt blendingsmál (pidgin eða kreól, sem kallað er þegar börn alast upp við blendingsmál). Þegar danska og íslenska eru bornar saman með þessum hætti er oft sagt að íslenska sé tiltölulega „hrein", en danska sé tiltölulega „blönduð" (þótt varla sé eðlilegt að tala um kreól í því tilviki). En rétt er þó að taka fram að þetta hreinleikahugtak er auðvit- að afstætt. Það fer eftir því við hvað er miðað. Þótt stöðluð danska frá 19. öld og upphafi þeirrar 20. hafi í sér þætti sem rekja má til erlendra áhrifa, ekki síst þýskra, getur sú tunga talist „hrein" danska miðað við þau áhrif sem fram hafa komið frá ensku á 20. og 21. öld, því augljós- lega koma sífellt ný tökuorð inn í dönsku. Og í raun er íslenska langt 5Ekki eru skýr dæmi um það í seinni tíma íslensku að ný hljóð verði til fyrir er- lend áhrif. Hugsanlegt er að nýjungar í framburði á borð við það sem kallað hefur verið „Texas-x", þ.e. þegar orð eins og vaxa eru borin fram með lokhljóði [vaksa] í stað [vaxsa] stafi af áhrifum frá ensku. Einnig mætti láta sér detta í hug að svokallað „tjaldmæli", þegar orð eins og tjald eru borin fram með tvinnhljóði: [tsjalt], en ekki sem [thjalt] sé það að einhverju leyti fyrir ensk áhrif. Það er þó engan veginn augljóst að þessar framburðamýjungar eigi rætur að rekja til slíkra áhrifa; í báðum tilvikum getur sem best verið um að ræða eðlilegar hljóðbreytingar.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188

x

Orð og tunga

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.