Orð og tunga - 01.06.2014, Blaðsíða 154

142
Orð og tunga
eru því taldir merkja nokkurn veginn það sama en nöfnin í síðari
flokknum munu vera yngri en hin (Norsk stadnamnleksikon 2007:466-
467). Orðið tveit hefur m.a. einnig verið notað um skurð eða axarfar
í tré sem verið er að höggva (Aasen 1918:850). Bent hefur verið á að
býli með pveitar-nöfnum hafi yfirleitt ekki talist til betri bæja og nefnir
Magnus Olsen *Þrælaþveit sem dæmi en það (Threltuedt) er meðal
horfinna nafna sem Olof Rygh tíundar í áttunda bindi ritverks síns
Norske Gaardnavne (Olsen 1939:22; Rygh 1905:209).
Nafnliðurinn -tveder í u.þ.b. 125 dönskum byggðaheitum („Bebyg-
gelsesnavne") og kemur fyrir í ýmsum samsetningum. 54 þeirra nafna
eru á eyjunum og um 70 á Jótlandi þar sem þau eru nær eingöngu
bundin við skógi vaxin svæði (Knudsen 1939:107-109). Peder Dam
og Johnny Gogsig Jakobsen hafa kortlagt dreifingu þessara og fleiri
nafna af svipuðum toga (þ. á m. -rod) í Danmörku eins og hún birtist í
jarðabók Kristjáns V. frá 1688 (Dam og Jakobsen 2007:35-59). Athygli
hefur vakið að þrátt fyrir verulega útbreiðslu slíkra „ruðningsnafna"
{-tved og -ryd) í Danmörku eru þau ekki til á Borgundarhólmi (Holm-
berg 2007:Í00).
Nöfn mynduð með þessum lið eru fleiri en ætla mætti því að hann
hefur tilhneigingu til að verða -sted þegar fyrri liður endar á -s (-s-tved
> -sted: Dysted, Sondersted) og hann á líka til að styttast (Harte, Vedde).
Menn hafa deilt um merkingu nafnliðarins í dönskum örnefnum, t.d.
talið hann merkja 'eitthvað sem afmarkast af vatni, spildu umlukta
skógi eða ræktaðan skika umluktan óræktuðu landi'. Gunnar Knud-
sen rekur slóð nafnliðarins í öðrum norrænum málum, nefnir m.a.
vesturnorræna orðið þveit sem haft er um 'lítinn jarðarskika' og sam-
svarandi orð getur í norskum mállýskum táknað 'skurð í trjábol,
engjablett í skógi' o.fl. Svipuð merking hefur verið lögð i sænsk staða-
heiti af sama uppruna og hún birtist einnig í enskum mállýskum
þar sem orðið hefur skotið upp kolli sem norrænt tökuorð (Knudsen
1939:108-109).
Aage Houken segir um nafnið Tved að það sé leitt af sögn sem
svarar til sagna í öðrum norrænum málum (vnorr. þi’eita, no.máll.
tveita, sæ.máll. ti’eta) sem allar merki 'höggva, höggva af' eða eitthvað
í þá veru (Houken 1976:253). Upprunalega merki orðið því 'eitthvað
afhöggvið' og þar af spretti merkingin 'höggvinn skógur, ruddur
blettur'. Aage Houken getur þess í umfjöllun sinni um rod (ryd) að
nöfn með þeim lið séu upp komin eftir lok víkingatíma þar sem þau
sé hvorki að finna í Danalögum né Normandí (Houken 1976:190).
Samnafnið tved er ekki þekkt ósamsett í dönsku - einungis sem