Orð og tunga - 01.06.2014, Blaðsíða 53

Orð og tunga - 01.06.2014, Blaðsíða 53
Birkenes og Fleischer: Intetkjonn med referanse til personer 41 i islandsk, og underforstátt, i motsetning til dansk. Situasjonen i tyske og norske dialekter var derimot stikk motsatt det grammatikerne on- sket: Pá bakgrunn av eldre og nyere tyske dialektstudier er det god grunn til á anta at intetkjonnsformene var svært vanlige i tyske dialek- ter frem til 1800-tallet. I norsk tyder samtidig mye pá at formene kun fantes i eldre mál allerede da Ivar Aasen samlet sprákmaterialet til sitt Landsmaal: Dette viser seg ikke bare i hans egne arbeider (jf. Pmver af Landsmaalet i Norge), men gjenspeiler seg ogsá i senere nynorskgram- matikker og dialektgrammatikker hvor formene karakteriseres som arkaiske og ikke lenger er pákrevd. Resultatet er altsá i begge sprák det samme: I motsetning til islandsk hvor disse formene er grammati- kaliserte, er de forsvunnet ut av tysk og norsk standardsprák. Ett paradoks er det verdt á dvele litt ved: Selv om intetkjonnsfor- mene má kunne sees pá som relativt marginale i en norsk sammen- heng, er det ikke vanskelig á finne referanse til dem i grammatikkene. I hoytyske grammatikker er derimot henvisninger til dialektformer svært uvanlig. Dette er tilfellet fordi grammatikkene springer ut av to hoyst forskjellige normeringstradisjoner: I det spráklig sett svært heterogene tyske sprákomrádet gikk bestrebelsene fra 1600-tallet ut pá á skape et enhetlig, samlende hoysprák, pá tross av dialektene, og med utgangspunkt i et rasjonalistisk sprákideal (for eksempel gjen- nom eksklusjon av dobbelt negasjon, perifrastiske former, constructio ad sensum osv.), mens nynorskens oppgave var á gjenreise et norsk sprák pá bakgrunn av likhetstrekk nettopp i dialektene. Det er selv- sagt en klar sosial dimensjon her: Mens tysk normering hadde et klart elitepreg hvor det ikke var vanskelig á ta avstand fra bestemte former i dagligtalen, mátte talsmennene for landsmálet spille pá bondestan- dens sprák. Nár de fleste dialektene ikke lenger opprettholdt kjonns- boyning i flertall og i bestemte entallsformer, var det vanskelig á fá gjennomslag for den gamle intetkjonnsregelen. Bibliografi Adelung, Johann Christoph. 1796. Grammatisch-kritisclies Wörterbuch der Hochdeutschen Mundart, mit bestdndiger Vergleichung der iibrigen Mundar- ten, besonders aber der Oberdeutschen. Zweyte vermehrte und verbesserte Ausgabe. Zweyter Theil, von F-L. Leipzig: Hártel. Aichinger, Carl Friedrich. 1754. Versuch einer teutschen Sprachlehre. Wienn: Johann Paul Kraus. [Nachdruck Hildesheim/New York 1972: Georg Olms.]
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176

x

Orð og tunga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.