Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 2013, Page 76

Náttúrufræðingurinn - 2013, Page 76
Náttúrufræðingurinn 76 þó að leitað hafi verið á helstu sandsíla svæðum umhverfis eyjarnar og allt austur að Vík. Raunar hafa yfirleitt fengist svo fá sandsíli þar að aldurshlutföll í sýnunum segja litla sögu. Á sama tíma veiddist meira af síli á öðrum svæðum. Svo virðist sem stofn sandsílis í nágrenni við Vestmannaeyjar hafi orðið fyrir áfalli sem hefur nánast þurrkað hann út. Ástand á stofni sandsílis við Vestmannaeyjar var því augljós- lega lakara en á öðrum stöðum þar sem þó fundust eldri síli við upphaf rannsóknanna. Alls staðar vantaði þó 2005 árganginn sem hefði átt að finnast í athugunum sumarið 2006. Afrakstur rannsókna sumarið 2007 var svipaður og árið áður þar sem áfram var ördeyða við Vestmanna- eyjar og Vík. Rannsóknirnar það sum ar staðfestu að árgangar sand- síl is frá 2005 og 2006 voru alls staðar afar litlir. Í ágúst 2007 bárust fréttir af umtalsverðu magni sandsílis víða á grunnslóð við landið sunnan- og vestanvert. Svo virðist sem sandsíla- seiði hafi borist inn á svæðin eftir að rannsóknaleiðangri sumarsins lauk. Athuganir á sandsílum sem aflað var í grennd við Vestmannaeyjar og einnig í Faxaflóa haustið 2007 sýndu að þetta voru seiði sem höfðu klak- ist þá um vorið. Þetta er athyglisvert í ljósi þess að í rannsóknaleiðangri 2007 fengust ekki sérstaklega mörg seiði nema í Breiðafirði. Einnig virt- ust lundar í Vestmannaeyjum ekki finna þessi seiði fyrr en í byrjun ágúst því þá vakti athygli að pysjur hættu að drepast í varpholunum. Síðan hefur árgangurinn frá 2007 verið ríkjandi í stofni sandsílis víðast hvar. Þessar rannsóknir á sandsíli sýna að nýliðun í stofninn, metin sem fjöldi eins árs fiska, hefur mis farist öll árin frá 2005 ef undanskilinn er 2007 árgangurinn. Bæði árin 2009 og 2010 fannst talsvert af seiðum á öðrum svæðum en við Suðurströnd ina, en þau skiluðu sér ekki í stofn inn sem eins árs gamlir fiskar. Hlut fallslega mikið fannst af seiðum sumarið 2012 á öllum rannsókna svæðum en það hlutfall magnast upp vegna þess hve litlir aðrir ár gang ar eru. Þá er einnig rétt að vekja athygli á því að fáir ýsumagar innihéldu sandsíli haustið 2012 sem getur bent til lélegrar nýliðunar sandsílis enn eitt árið. Tímasetning sandsílaleiðangra hentar ekki sérlega vel til athugana á seiðum frá vorinu. Ástæðan er sú að sandsílaseiðin sem klekjast út um vorið eru uppi í sjó fyrri hluta sumars. Um mitt sumar byrja seiði að grafa sig í sandinn og verða þá fyrst veiðanleg í plóginn. Þó er líklegt að mikið magn sandsílaseiða kæmi í ljós á þeim svæðum sem athuguð eru, ef seiðin væru til staðar. Stöðugt er leitað að sandsíli með fiskileitartækjum á rannsókna- bátnum og einnig er áhersla lögð á að fylgjast með atferli sjófugla og hvala sem geta gefið vísbendingar um hvar sandsíli er að finna. Í rann- sókn um undanfarin ár var fjöldi seiða mestur árin 2007, 2009 og 2010, en einungis 2007 árgangurinn skil- aði góðri nýliðun. Þá má benda á að þau sandsílaseiði sem fengust sumarið 2007 voru óvenjulega stór. Að teknu tilliti til þess virðist sem leiðangur í júlí geti þrátt fyrir allt veitt vísbendingar um styrk árgangs þess árs. Fjöldi sandsíla í ýsumögum virðist einnig vera í samræmi við aðrar athuganir á styrk árganga. Mjög fá sandsíli fundust í ýsu- mög um haustin 2003 til 2010, með þeirri undantekingu að haustið 2007 fundust sandsíli í fjórðungi þeirra. Það bendir einnig til þess að tals- verður hluti sandsíla sem ýsa étur á haustin séu seiði frá vorinu sem hugsanlega mætti nýta sem vísbend- ingu um styrk árgangsins. Ástæður þessara hrakfara hjá sandsíli liggja ekki fyrir. Þó má nefna að á þeim svæðum sem rann- sóknir hafa verið stundaðar hefur orðið markverð aukning í stofnum síldar Clupea harengus og ýsu, en stofnar beggja tegunda uxu mjög hratt upp úr aldamótum og voru í hámarki árin 2008 og 2006.35 Sama má segja um stofn skötusels Lophius piscatorius sem óx mikið á árunum frá 2002 til 2005.36 Aukning í þessum þremur tegundum, sem éta egg, seiði og fullorðin sandsíli, gæti hafa aukið afrán á sandsíli á rannsókna- svæðunum. Ef þetta er eina skýr- ingin á lélegu ástandi sandsílis þá þyrfti afránið að hafa verið mest við Vestmannaeyjar og einnig þyrfti afrán á sandsílaseiði að hafa verið minna 2007 en næstu árin bæði fyrir og eftir það. Það virðist ekki mjög líklegt þótt nákvæmar upplýs- ingar vanti. Makríl Scomber scombrus hefur einnig fjölgað mikið undan- farin sumur í íslenskri landhelgi.35 Makríll er þekktur afræningi á sandsíli í Norðursjó37 en hér við land er fæðan aðallega smávaxin krabbadýr.38 Það er því augljóst að makríll getur haft neikvæð áhrif á sandsíli með samkeppni við það um fæðu og með afráni. Ólíklegt virðist að notkun á dragnót á sandsílasvæðum kunni að hafa orsakað þau vandræði sem stofn sandsílis er í. Til að svo megi vera þyrfti sókn með dragnót að sveiflast í takti við breytingar á stofn stærð eða nýliðun hjá sandsíli. Handbærar upplýsingar virðast afsanna þessa kenningu þar sem sókn með dragnót hefur verið til- tölulega stöðug frá síðustu alda- mótum.39 Einnig hafa ekki fundist neikvæð áhrif af dragnót á lífríki hafsbotnsins hér við land.40 Þá má benda á að hrunið í stofni sandsílis við Vestmannaeyjar varð bæði á svæðum þar sem dragnótaveiðar eru leyfðar og bannaðar. Því verður að telja ólíklegt að skýring á breyt- ing um í stofni sandsílis tengist drag nótaveiðum. Auk afráns og samkeppni um fæðu geta verið aðrar ástæður fyrir bresti í nýliðun sandsílis, svo sem breytingar í umhverfinu. Frá því hrygningu sandsílis lýkur um ára- mót og þar til hrogn klekjast út vorið eftir getur margt gerst. Hraði eggþroska ræðst fyrst og fremst af sjávarhita, seltu og birtu en sömu þættir ráða einnig tímasetningu klaks.41 Sú tímasetningin getur verið afdrifarík því seiðin þurfa fljótlega eftir klak að finna hentuga fæðu. Hafi hækkun sjávarhita við landið flýtt klaki sandsílis án þess að hafa samsvar andi áhrif á fæðuhópa seiðanna gætu þau hafa drepist úr
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.