Náttúrufræðingurinn - 2016, Qupperneq 22

Náttúrufræðingurinn
94
á hér við land er um 475 m. Hún
hefur einnig fundist í nokkrum
mæli á grunnsævi í Húnaflóa, Ísa-
fjarðardjúpi og Arnarfirði. Aðeins
einu sinni hefur pólrækja fundist
við suðurströndina. Það þýðir þó
ekki að hún sé ekki á því svæði,
heldur endurspeglar þetta líklega
færri rækju- og fæðurannsóknir á
þeim slóðum.
Líkt og flestar rækjutegundir er
pólrækja botnlæg og ver mestum tíma
ævinnar á botni. Þegar magainnihald
pólrækju var rannsakað við Svalbarða
fundust leifar af burstaormum,
marflóm og hveldýrum. Ekki er
talið að pólrækjan grafi ofan í setið í
fæðuleit þar sem ekki fundust í fæðu
hennar leifar af litlum samlokum
sem halda sig niðri í setinu.11
Samlífi leirblóms og
pólrækju
Samlífi (e. symbiosis) er þekkt hjá
mörgum tegundum, en það er heiti
um langvarandi tengsl sem myndast
milli lífvera tveggja (eða fleiri)
ólíkra tegunda, þannig að lífverur
að minnsta kosti annarrar (einnar)
tegundarinnar hagnast á samlífinu.
Samlífi er af mismunandi gerðum.
Til er gistilífi (e. commensalism) þar
sem ein tegund hagnast af samlífi
með annarri tegund án þess að skaða
hana, samhjálp (e. mutualism) þar
sem tvær tegundir eru háðar hvor
annarri, og sníkjulífi (e. parasitism)
þar sem ein tegund lifir á hinni og
samlífið er því óhagstætt annarri
tegundinni. Því er misjafnt hve mikið
hver tegund hagnast á samlífinu.
Leirblóm og pólrækja eru
ólíkar tegundir sem lifa báðar á
hafsbotninum. Báðar tilheyra þær
hryggleysingjum en sín hvorri fylk-
ing unni. Þessar tegundir hafa sést
saman á neðansjávarljósmyndum
sem teknar hafa verið við Ísland
(8. mynd). Leiða má líkur að því
að þessar tegundir lifi gistilífi
hér við land, líkt og á öðrum
svæðum,4 þótt það hafi aldrei verið
rannsakað sérstaklega. Af skráðum
fundarstöðum tegundanna tveggja
(4. mynd) má sjá að leiðir þeirra
liggja helst saman úti af Vesturlandi
og allt norðaustur að Horni. Þó
ber að hafa í huga að mjög lítill
hluti af hafsbotninum hefur verið
myndaður og nær ekkert á þeim
svæðum þar sem pólrækjan er hvað
algengust (7. mynd). Í rannsóknum
á samlífi rækju og sæfífils hefur
áherslan verið lögð á að athuga
hvaða tegundir sæfífla rækjurnar
leita í en síður skoðað hve stór
hluti rækjustofnsins er í samlífi.4,15
Erlendar rannsóknir sýna að rækjur
eru umhverfis langflesta sæfífla4,15
og því er hægt að álykta að margar
rækjur sæki í skjól þeirra. Hins
vegar er ekki ólíklegt að einhverjar
rækjur sæki í annað skjól, svo sem í
klettaskorur.
Leirblómið er algengt og verður
hugsanlega fyrir valinu þess vegna,
en önnur ástæða gæti verið gott
skjól fyrir rækjurnar undir löngum
örmum leirblómsins sem ná alveg
niður á botninn. Þá er það hagstætt
fyrir rækjurnar að leirblómin vaxa í
miklum þéttleika og því auðvelt að
færa sig á milli þeirra. Það minnkar
líkur á afráni.16 Oft má á myndunum
sjá margar rækjur raða sér umhverfis
hvert leirblóm og eru þær allar með
afturhlutann inni undir örmunum
en snúa hausnum frá leirblóminu.
Sumar rækjutegundir virðast ávallt
halda sig í ákveðinni fjarlægð frá
samlífistegund sinni en pólrækjan
hefur fundist í mismunandi fjar-
lægð frá leirblóminu.15 Það er
athyglis vert að náskyldar tegundir
við suðurskautið, rækjan Lebbeus
kiae, og sæfífillinn, Bolocera ker-
guelensis, eru í svipuðu gistilífi, en á
norðurhveli jarðar.4
Algengt er að aðrar rækjutegundir
séu í gistilífi með leirblómum. Stóri
kampalampi (Pandalus borealis),
sem er algengasta rækjutegundin
við Ísland, hefur fundist í gistilífi
með leirblómum17 og hafa þessar
tegundir einnig sést saman á
neðansjávarljósmyndum hér við
land (9. mynd). Við Noreg hafa
náðst neðansjávarmyndir sem sýna
axarrækju (Spirontocaris liljeborgii) í
gistilífi með leirblómum.18
8. mynd. Leirblóm og nokkrar pólrækjur sem snúa hausnum frá þeim. – The sea anemone
Bolocera tuediae and a few shrimps Lebbeus polaris turning their heads away from the
sea anemones. Ljósm./Photo: Hafrannsóknastofnun.