Náttúrufræðingurinn - 2016, Blaðsíða 47

119
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
12. mynd. Jörundur 1983. Ein af ljósmyndum sem voru lagðar fyrir Náttúruverndarráð ásamt tillögu að friðlýsingu. Ráðið friðlýsti hellinn
1985. – The cave Jörundur 1983. The photographs accompanied a proposal of preservation towards the Nature Conservation Council which
proclaimed the cave a natural monument in 1985. Ljósm./Photo: ÁBS.
Stefánshelli. Þar af voru yfir
20 brotstaðir smádrýla eða hella-
hraundrýla (e. driblet cone, lava
boil).21 Það er mat okkar að 750–800
dropsteinar hafi skreytt Stefánshelli
í upphafi. Vel hefur verið gengið
til verks, því að ekki er einn einasti
dropsteinn eftir í Stefánshelli.
Hraunstráabrot þekja gólf
hellisins á nokkrum stöðum. Víða
er erfitt að gera sér grein fyrir
magni brota. Brotin eru smá, liggja
í glufum og sprungum, og hafa
sum troðist niður í salla undan
fótum gesta. Það er hófsamt mat
okkar að heildarlengd dropstráa
sem brotin hafa verið úr hellinum
sé vel á annan tug kílómetra. Þar
sem lægra er til lofts hafa stráin
brotnað vegna óvarkárni þegar
fólk gengur álútt og ryður niður
stráum. Þar sem hærra er til lofts
stafa skemmdirnar annaðhvort af
óvitaskap eða ásetningi.
UMRÆÐA
Alvarleg staða
Dropsteinsmyndanir eru við kvæm-
ustu minjar íslenskrar náttúru.
Viðkvæmar náttúruminjar láta
yfirleitt á sjá við óheftan ágang
almennings og ferðamanna, en
dropsteinsmyndanir hverfa bein-
línis eins og dögg fyrir sólu. Með
friðlýsingu dropsteinsmyndana
1958 friðlýsti löggjafinn í raun alla
dropsteinshella.22 Þeirri friðlýsingu
hefur ekki verið fylgt eftir frekar
en hinni síðari frá 197423 og nokkur
ferðaþjónustufyrirtæki auglýsa á
vefsetrum sínum ferðir í hraunhella
sem skarta dropsteinsmyndunum.
Andstætt siðareglum flestra hella-
rannsókna- og hellaáhugafélaga
voru staðsetningarhnit yfir 500
hraunhellisopa birt árið 2006.24
Hnit mörg hundruð hellisopa eru
nú aðgengileg á innlendum og
erlendum vefsetrum.
Ásókn í hraunhellana fer hrað -
vaxandi. Þrír hellanna eru frið-
lýst náttúruvætti og lokaðir
almennri umferð af verndar-
ástæðum (Jörundur, Árnahellir
og Kalmanshellir). Aðgengi er
stýrt að öðrum fjórum hellum
(Raufarhólshelli, Víðgelmi, Vatns-
helli og Lofthelli). Nú þegar hnitin
liggja á lausu er fjöldi dropsteinshella
hinsvegar aðgengilegur. Ferðir
í dropsteinshella í atvinnuskyni,
hvort heldur með formlegu leyfi
landeigenda eða án samráðs, eru að
mati höfunda siðlausar. Þeim má
helst líkja við veiðiþjófnað og ættu að
vera með öllu óheimilar. Sem dæmi
má nefna að franskur jarðfræðingur
kynnir möguleika á „geo-túrisma“ á
Íslandi í land- og jarðfræðitímaritinu
Lave árið 2011. Ljósmyndir úr tveim
friðlýstum og lokuðum hellum,