Náttúrufræðingurinn - 2016, Qupperneq 33

105
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
og breyturnar sem notaðar eru
geta verið ólíkar. Hér var í fyrsta
sinn reynt að fylgja alþjóðlegum
skilgreiningum með því að flokka
birkið eftir hæð þess fullvaxta.6 Með
því móti er náttúrulegt skóglendi á
Íslandi samanburðarhæft við viði
vaxin svæði í öðrum löndum. Þess
ber þó að gæta að trjágróður er á
hverjum tíma misgamall og að í
skóglendi er aldrei er nema visst
brot trjánna fullvaxta. Það skýrir
muninn á núverandi og fullvaxta
hæð í 1. og 2. töflu. Þessi munur er
eðlilegur og segja má að hlutfallsleg
skipting á milli skóga á vaxtarskeiði
og fullvaxta skóga sé nokkuð jöfn
hjá náttúrulegu birki hér á landi.
Útbreiðsla náttúrulegs birki-
skógar hefur breyst á landsvísu á
síðustu 40 árum eins og sjá má á
samanburði núverandi úttektar við
þá frá 1972–75. Þegar núverandi
hæð er borin saman við hæðina í
úttektinni frá 1972–75 sést að hlutur
trjágróðurs undir tveimur metrum
hefur minnkað, frá 81% í fyrstu
úttektinni í 71% í nýju úttektinni.
Erfitt er að segja til um hvað veldur
þessari breytingu en líklegt er
að um sé að ræða annaðhvort
hækkandi meðalaldur birkis á
landinu eða veðurfarsbreytingar
sem aukið hafa vöxt þannig að
stærri hluti birkilendis fellur nú í
hæðarflokkinn 2–5 m. Hafa verður
í huga að hæð fullvaxta skógar er
ekki fasti heldur dýnamísk stærð
sem tekur breytingum í takt við
vaxtarskilyrði hverju sinni.
Við endurkortlagninguna var
aldur birkisins metinn sjónrænt.
Slíkt mat er ekki óbrigðult og er
mögulegur skekkjuvaldur. Þegar
borin er saman aldursgreining
árhringja og sjónmatsgreining kemur
í ljós að við sjónmat hneigjast menn
til að meta aldur birkisins töluvert
hærri en hann er raunverulega.
Þar sem birki sem metið var á
aldrinum 0–30 ára var notað til að
reikna út nýliðun gæti verið um að
ræða vanmat á flatarmálsaukningu
nýliðunar. Vert er að benda á að það
að bera saman sjónmatsaldur og
árhringjaaldur fyrir aðeins eitt sýni
á hverju birkisvæði getur líka verið
villandi. Í því sambandi skiptir
miklu að náttúruskógar eru mjög
sjaldan jafnaldra og mikill munur
getur verið á aldri trjáa í ríkjandi
trjálagi.43 Betri aldursgreining
birkisvæðis fengist með því að
taka fleiri sýni í því trjálagi sem
verið að meta og á víð og dreif
um það svæði sem aldursgreint
er. Ljóst er að nánari rannsóknir
á vaxtarferli, aldursmunstri og
endurnýjun náttúrulegs birkis gætu
varpað nýju og betra ljósi á aldur
birkisvæða og breytileika aldurs
innan þeirra. Í ljósi fyrirliggjandi
7. mynd: Útbreiðsla birkiskóga og birkikjarrs á Íslandi miðað við núverandi hæð birkisins
samkvæmt nýrri kortlagningu frá árunum 2010–2014. – Distribution of natural birch
woodland in Iceland. The distribution is classified by three current height classes; <2 m
(yellow), 2–5 m (brown) and >5 m (red). Black lines show the border of the five regions
defined in this paper. Mynd/Fig.: Björn Traustason 2016.
2. tafla. Birkilendi á Íslandi flokkað eftir núverandi hæð og landshlutum. – Distribution of natural birch in Iceland classified by current
height and by regions.
Landshluti
Region
Hæð <2 m
Height <2 m
Hæð 2–5 m
Height 2–5 m
Hæð >5 m
Height >5 m
Alls
Sum
km2 %* km2 %* km2 %* km2 %**
Vesturland 257 66 134 34 0 0 391 26
Suðurland 226 68 104 31 2 1 332 22
Vestfirðir 302 98 7 2 0 0 309 21
Norðurland 134 47 137 48 17 6 288 19
Austurland 153 82 32 17 1 1 186 12
Allt landið 1072 71 414 27 20 1 1506 100
* Hlutfall hæðarflokks af heildarflatarmáli í landshluta – Ratio of forest class in each region.
** Hlutfall í landshluta af heildarflatarmáli – Ratio in region of total in country.