Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit
Ataaseq assigiiaat ilaat

Náttúrufræðingurinn - 2016, Qupperneq 81

Náttúrufræðingurinn - 2016, Qupperneq 81
153 Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags líf í vatnsbol, straumvötn, mýrlendi, fugla og votlendi, nytjar mýra og hnignun, svo og um jarðhitasvæði. Auk þess eru sérstakir kaflar um Þingvallavatn og Mývatn. Stöðuvötn eru um 9 þúsund (tjarnir sem eru meira en einn hektari teljast með), afar misjöfn að stærð og dýpi. Í sumum myndast hitaskiptalag og í öðrum ekki. Ár eru líka misjafnar að eðli – dragár, lindár, jökulár – og þar með hitastig, næringarefni, straumar o.s.frv., og þetta endurspeglast í lífríkinu. Talið er að fjöldi tegunda í ferskvatni sé á bilinu 2500–3500. Þéttleiki dýra á botni er meiri á láglendi en hálendi og eru að meðaltali 35 þúsund dýr á fermetra í stöðuvötnum, en getur orðið mun meira. Þéttleikinn er mestur þar sem steinar eru hrjúfir (hraun). Mest er af rykmýi (lirfum). Góð skýringarmynd er hér um vistkerfi íslenskra stöðuvatna (bls. 175) og rammagreinar um skötuorm og kísilþörunga eru sérlega áhugaverðar. Líf í vatnsbolnum einkennist af plöntu- og dýrasvifi, og af fiskum, en tegundir þeirra eru aðeins átta. Nýr landnemi er flundra sem hér veiddist fyrst 1998. Hún hrygnir í sjó en er mikið í hálfsöltu vatni. Helstu lífsháttum er lýst og fjallað er um tilvist afbrigða innan fiskitegundanna. Í kaflanum um Þingvallavatn er greint frá helstu niðurstöðum áratugarannsókna á þessu merkilega vatni sem er heimili fjögurra greinilegra afbrigða af bleikju og tveggja af hornsíli. Einnig er fjallað um silungsveiði í vatninu. Vakin skal athygli á góðri rammagrein um þróun afbrigðanna (bls. 189). Áhugasömum lesendum er bent á bókina Þingvallavatn, lífríki í mótun frá 2012 til að fá meiri upplýsingar og tilvísanir í grunnheimildir. Kaflinn um Mývatn er viðameiri. Yfirlit er gefið um einkenni þessa frjósama vatns, og byggist það m.a. á rannsóknum á þörungum (kísilþörungum, kúluskít o.fl.), botndýrum, einkum mýi, á dýrasvifi, fiski (hornsíli og bleikju) og vatnafuglum en Mývatn er heimsþekkt fyrir þann fjölda af andategundum sem þar verpir. Sveiflur í vistkerfinu eru miklar og margt er enn óskýrt í þeim fræðum en óumdeild eru neikvæð áhrif kísilgúrnáms á lífríki vatnsins. Þeirra gætir enn vegna gryfjanna í botninum. Í kaflanum um straumvötn er bent á hve mikill munur er á þéttleika og fjölbreytni botndýra eftir eðli ánna. Mest er lífið í lindám sem falla úr stöðuvötnum og er sérstakur kafli um Laxá í Aðaldal sem er talin frjósamasta á landsins og rennur úr Mývatni. Í ánni getur þéttleiki bitmýslirfa orðið 500 þúsund á fermetra. Fæðuvefur árinnar er teiknaður upp (bls. 209) og sýnir myndin vel hvernig vatnið og áin mynda sama vistkerfið. Mýrlendi er víðáttumesta gróður– lendi landsins fyrir utan lítt gróið, örfoka land, og þekur það um 10% landsins. Í kaflanum um mýrlendið er fjallað um sérstöðu þess hér á landi og flokkun. Meira er af nitri og fosfór og jarðvegurinn basískari í íslenskum mýrum en í mýrlendi Finnlands, Svíþjóðar og Síberíu, en minna af kolefni. Þessi frjósemi þýðir að háplöntur eru ríkjandi í mýrlendi hér, ólíkt öðrum norðlægum slóðum þar sem mosar eru ríkjandi. Kaflinn um flár eða rústamýrar er sérlega áhugaverður því slíkt gróðurlendi er aðeins að finna á hálendinu og er nú að hverfa vegna hækkandi hitastigs. Stór hluti íslenskra fugla er háður votlendi og hafa Íslendingar skuldbundið sig að vernda marga stofna, einkum vaðfugla, vegna þess að hátt hlutfall stofnanna er hér á landi. Snorri fjallar um þessi mál í sérstökum kafla og greinir frá nýlegum rannsóknum á vaðfuglum, einkum búsvæðavali þeirra og varpháttum. Ung tófa, Vulpes lagopus. Ljósm. Einar Guðmann.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.