Dagblaðið Vísir - DV - 20.02.2015, Blaðsíða 11

Fréttir 11Helgarblað 20.–23. febrúar 2015
fordæmalaust á heimsvísu í ljósi
þeirra fjárhæða sem um er að ræða
með hliðsjón af stærð íslenska hag­
kerfisins. Heildareignir búanna
nema í dag um 2.100 milljörðum
króna – til samanburðar er árleg
landsframleiðsla Íslands um 1.970
milljarðar – og eiga erlendir aðilar
um 94% allra krafna á hendur gömlu
bönkunum. Í meira en tvö ár hafa
slitastjórnir Kaupþings og Glitnis,
ásamt ýmsum fulltrúum þeirra og
kröfuhafa, sóst eftir því að ljúka upp­
gjöri búanna með nauðasamningi
sem felur í sér sérstaka undanþága
frá höftum til útgreiðslu hundruð
milljarða króna til almennra kröfu­
hafa. Lengi hefur verið ljóst að til­
lögur fulltrúa kröfuhafa í þeim efn­
um hafa verið fjarri því að vera í
samræmi við þá heildstæðu áætlun
um afnám fjármagnshafta sem nú
er unnið að því að leggja lokahönd
á innan stjórnkerfisins og á meðal
ráðgjafa stjórnvalda.
Þeir gríðarlegu hagsmunir sem
eru í húfi fyrir erlenda kröfuhafa
endurspeglast meðal annars í þeim
stóra ráðgjafahópi sem gætir hags­
muna þeirra hérlendis með ólíkum
hætti. Þannig er fylgst náið með allri
umfjöllun sem snertir málefni slita­
búanna og helstu leikendur á Ís­
landi hafa jafnframt verið kortlagðir
af ráðgjöfum kröfuhafa með tilliti til
þess hver afstaða þeirra er gagnvart
hagsmunum erlendra kröfu hafa.
Til marks um þau vinnubrögð
kröfuhafa, sem upplýst var um í um­
fjöllun DV í síðustu viku, þá sögðu
helstu lögmenn þeirra í minnisblaði
sem var sent á hóp stærstu kröfuhafa
slitabúanna undir lok síðasta árs að
þeir ættu að vera „varkárir í öllum
samskiptum“ sínum við Geir H. Ha­
arde, fyrrverandi forsætisráðherra,
ef þeir hefðu uppi áform um að
hitta hann eftir að Geir tók við stöðu
sendiherra Íslands í Bandaríkjun­
um. Voru kröfuhafar upplýstir um
það í minnisblaðinu, sem var sent
hinn 23. nóvember í fyrra, að vitað
sé að sumir þeirra sem standi Geir
nærri séu „fjandsamlegir
gagnvart hagsmunum alþjóð­
legra kröfuhafa“ gömlu bankanna
á Íslandi.
Óþreyjufullir kröfuhafar
Miklum fjármunum hefur verið var­
ið í margvíslega aðkeypta ráðgjafar­
þjónustu af hálfu föllnu bankanna
og nemur sá kostnaður frá árinu
2009 nærri 80 milljörðum króna.
Sé aðeins litið til kostnaðar vegna
ráðgjafarvinnu íslenskra félaga og
einstaklinga þá hafa slíkir aðilar
fengið greitt yfir 18 milljarða frá
slitabúunum á síðustu árum. Allt frá
árinu 2012 hefur sá kostnaður eink­
um tengst vinnu við gerð nauða­
samnings og síðar að afla stuðnings
stjórnvalda við að slíkir samningar
verði samþykktir. Að stórum hluta er
um að ræða greiðslur til lögmanns­
stofa og endurskoðunarfyrirtækja
en sömuleiðis fjármálaráðgjafa, al­
mannatengla og pólitískra ráðgjafa
sem hafa verið fengnir til starfa fyrir
föllnu bankana og erlenda kröfu­
hafa.
Vaxandi óþreyju hefur gætt á
meðal kröfuhafa slitabúanna vegna
þeirra takmörkuðu upplýsinga
sem þeir hafa fengið í tengslum
við vinnu stjórnvalda að uppfærðri
áætlun um losun hafta og að ekki
hafi fengist skýr svör af hálfu Seðla­
bankans vegna umsóknar Glitnis og
Kaupþings um undanþágu frá höft­
um. Slitastjórnum bankanna hefur
þó oft gefist færi á að eiga fundi með
ráðgjöfum stjórnvalda til að ræða
hugmyndir sem þær kunna að hafa
um uppgjör föllnu bankanna og
losun hafta. Þannig var slitastjórn­
um föllnu bankana þriggja, ásamt
fulltrúum þeirra, boðið að eiga fund
samtímis með ráðgjöfum íslenskra
yfirvalda hinn 9. desember á síðasta
ári. Sá fundur var haldinn í kjölfar
beiðni slitastjórna um að þær fengu
tækifæri til að koma sjónarmiðum
sínum á framfæri við stjórnvöld.
Fundarboð í bjálkakofa
Ráðgjafar erlendra kröfuhafa hafa
á síðustu misserum reynt ýms­
ar leiðir með það fyrir augum að
ná tali af helstu ráðamönnum ís­
lenskra stjórnvalda – forsætisráð­
herra, fjármálaráðherra og seðla­
bankastjóra. Slíkar tilraunir hafa
einkum og sér lagi átt sér stað sam­
tímis því að ráðamenn hafa þurft að
fara utan í ýmsum erindagjörðum.
Þannig hefur DV heimildir fyrir að
minnsta kosti tveimur tilfellum þar
sem reynt var að fá Sigmund Dav­
íð Gunnlaugsson forsætisráðherra
til að eiga fundi með ráðgjöfum er­
lendra kröfuhafa þegar hann átti er­
indi til annars vegar Kanada og hins
vegar Bretlands.
Á sama tíma og forsætisráðherra
var viðstaddur Íslendingahátíðina í
Mountain í Norður­Dakóta í ágúst
2013 var þeim skilaboðum komið
áleiðis til hans að ráðgjafi erlendra
kröfuhafa væri einnig staddur þar á
sömu slóðum. Var forsætisráðherra
því boðið að eiga með honum fund
í bjálkakofa
til að ræða mál­
efni slitabúa föllnu
bankanna og afnám
hafta. Því fundar­
boði, ásamt öðrum
sem kröfuhafar og ráðgjafar þeirra
hafa falast eftir, var hafnað.
Allt frá upphafi hefur það verið
einbeittur vilji erlendra kröfuhafa
að fá íslenska ríkið og Seðlabank­
ann í beinar samningaviðræður til
að ræða þær víðtæku undanþágur
frá höftum sem þeir hafa óskað eft­
ir. Þannig greindi DV frá því hinn 6.
febrúar síðastliðinn að slitastjórn
Glitnis hefði farið fram á það haustið
2013 í bréfi til forsætisráðherra að
ríkisstjórn Íslands, Seðlabankinn
og slitabúið myndu „miðla sín á
milli upplýsingum um stefnumið
sín varðandi uppgjör á slitameð­
ferð“ Glitnis. Jafnframt að allir við­
komandi aðilar myndu samþykkja
þann „sameigin­
lega skilning á því
að viðræður [yrðu] í trún­
aði“ og að þeim yrði unnið „saman
í góðri trú til þess að tryggja gagn­
kvæman skilning á hinum ýmsu
mögulegu uppgjörskostum“. Vildi
slitastjórnin einnig að ríkisstjórn­
in „gæfi út opinbera yfirlýsingu um
rammaskipulagið sem hún hygðist
fylgja“ í slíkum viðræðum við Glitni.
Ekki til samninga um aðlögun
Tillögurnar fengu engan hljóm­
grunn af hálfu stjórnvalda. Fram
hefur komið í máli Bjarna Bene­
diktssonar fjármálaráðherra, síðast
í umræðum á Alþingi í lok janúar
síðastliðinn, að ekki komi til greina
að íslensk stjórnvöld „fari í einhvers
konar samningaferli [við kröfuhafa]
um það hvers konar aðlögun þarf
að eiga sér stað eftir nám hafta. Það
verður ekki samið um það.“ Stjórn­
völd ætluðu að
mynda sér „eigin
skoðun á því hvað þurfi að
gerast til þess að hægt sé að hleypa
eignum slitabúanna og öðrum eign­
um út fyrir höft, hvort sem það eru
aflandskrónur eða aðrar krónur
sem vilja komast út úr íslenska hag­
kerfinu. Þegar við höfum komist að
niðurstöðu um það erum við ekki til
samninga um það.“
Vonir standa til að stefna stjórn­
valda við áætlun um afnám hafta
muni líta dagsins ljós í næsta
mánuði, samkvæmt heimildum
DV. Sú stefna sem þar verður mörk­
uð mun gera ráð fyrir því að hægt
verði að stíga fyrstu skref við tilslök­
un hafta, óháð því hvort slitastjórnir
búanna og erlendir kröfuhafar fall­
ist á þau þjóðhagslegu skilyrði sem
þar verða sett, til dæmis um 35% út­
göngugjald á fjármagnshreyfingar
úr landi. n
Kröfuhafar reyndu að komast
yfir trúnaðargögn stjórnvalda
R
áðgjafar erlendra kröfuhafa á Íslandi hafa í þrígang reynt að komast yfir upplýsingar og trúnaðargögn
fulltrúa stjórnvalda og Seðlabanka Íslands í tengslum við vinnu þeirra að áætlun um losun hafta. Slíkum
beiðnum um aðgang að viðkvæmum og mikilvægum upplýsingum var ávallt hafnað um leið af stjórn­
völdum.
Í nýlegum úrskurðum sem hafa verið birtir á vef úrskurðarnefndar um upplýsingamál er greint frá kærum
sem bárust nefndinni 27. maí 2014 vegna ákvörðunar Seðlabankans og forsætisráðuneytisins um að synja
beiðnum um aðgang að annars vegar greiðslujafnaðargreiningu bankans og hins vegar tillögum ráðgjafahóps
um aðferðir við losun hafta. Í úrskurðunum kemur ekki fram hvaða aðili hafi farið fram á aðgang að gögnun­
um en samkvæmt öruggum heimildum DV var um að ræða lögmenn LOGOS lögfræðistofunnar sem hafa unnið
náið með erlendum kröfuhöfum slitabúanna.
DV hefur einnig upplýsingar um að lögmenn kröfuhafa hér á landi hafi óskað eftir aðgangi að gögnum í
tengslum við þær tillögur sem framkvæmdastjórn stjórnvalda skilaði til sérstakrar stýrinefndar um losun hafta í
byrjun desembermánaðar á síðasta ári. Þeirri beiðni var sömuleiðis hafnað. Í kjölfarið var sú synjun kærð til úr­
skurðarnefndar um upplýsingarmál en nefndin hefur ekki tekið afstöðu til þeirrar kæru lögmanna kröfuhafa.
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson forsætisráðherra segir í svari til DV að slíkar tilraunir fulltrúa kröfuhafa sýni
„auðvitað að menn reyna ýmislegt til að komast yfir upplýsingar um þessi mál og það jafnvel þótt menn viti að
birting upplýsinga sem varða vinnu stjórnvalda við að afnema fjármagnshöft geti orðið til þess að skaða hags­
muni almennings og íslenskra fyrirtækja. Stjórnvöld leggja ofurkapp á að standa vörð um þá hagsmuni og hluti
af því er að tryggja eins vel og hægt er öryggi þeirra gagna sem unnið er með.“
Í ársbyrjun 2014 hófst Seðlabankinn handa við að útbúa sérstaka greiðslujafnaðargreiningu, að beiðni ríkis­
stjórnarinnar, vegna vinnu við að uppfæra áætlun um afnám hafta. Niðurstaða hennar var fyrst kynnt leiðtogum
ríkisstjórnarinnar á kvöldfundi í forsætisráðuneytinu þann 5. mars sama ár. Í þeirri greiningu voru framkvæmd­
ar ólíkar sviðsmyndir um hvaða áhrif það hefði á greiðslujöfnuð þjóðarbúsins og gjaldeyrisforða
Seðlabankans ef losað yrði um höft á krónueignir erlendra aðila hér á landi. Fram kemur
í úrskurðinum, sem var birtur 17. nóvember í fyrra, að vinnuhópur Seðlabankans hafi
kynnt niðurstöður sína í formi glærukynningar, sem taldi 32 blaðsíður, einstaka ráðherr­
um, ráðgjafanefnd um afnám hafta og stýrinefnd um losun hafta. Auk þessi hafi full­
trúar Alþjóðagjaldeyrissjóðsins fengið kynningu á efninu. Greining Seðlabankans var
byggð á trúnaðargögnum um greiðslujöfnuð og erlenda stöðu íslenska þjóðarbúsins.
Í beiðni lögmanna kröfuhafa er farið fram á að fá aðgang að glærukynningu vinnu­
hóps Seðlabankans – í heild eða að hluta til. Staðfesti úrskurðarnefndin ákvörðun
Seðlabankans um að hafna beiðni kröfuhafa þar sem meðal annars sé um að ræða
upplýsingar sem eru undanþegnar upplýsingarétti og á grundvelli lagaákvæða um
þagnarskyldu starfsmanna Seðlabankans.
Úrskurðarnefndin komst sömuleiðis að þeirri niðurstöðu hinn 21. janúar sl. að hafna
bæri beiðni lögmanna kröfuhafa um að fá aðgang að tillögum sex manna ráð­
gjafahóps, sem var skipaður af stjórnvöldum í lok nóvember 2013,
um aðferðir við losun fjármagnshafta sem var kynnt ráðherranefnd
um efnahagsmál á fundi í ráðherrabústaðnum í byrjun apríl í fyrra.
Tekur nefndin undir með forsætisráðuneytinu að um sé að ræða
upplýsingar um mögulegar aðgerðir, sem „kynnu að verða þýð­
ingarlausar, eða skiluðu ekki tilætluðum árangri, yrðu þær á
almannavitorði.“ Í glærukynningu ráðgjafahópsins sé þannig
„fjallað um mismunandi ráðstafanir, sem íslenska ríkið kann
að grípa til vegna þeirrar stöðu sem uppi er [vegna áforma um
losun hafta], og afstöðu höfunda til þeirra.“
Eignir slitabúa
föllnu bankanna
Lands-
framleiðsla
Íslands
1.970
milljarðar
2.107
milljarðar
Íslenskar
358 milljarðar
Erlendar
603 milljarðar
Íslenskar
210 milljarðar
Erlendar
533 milljarðar
Erlendar
362 milljarðar
Íslenskar
41 milljarður
Gam
li La
nds
ban
kinn
„Menn reyna ýmis-
legt til að komast
yfir upplýsingar um þessi
mál.
– Sigmundur Davíð
Óttar Pálsson
Lögmaður LOGOS
og helsti ráðgjafi
kröfuhafa á Íslandi.