Dagblaðið Vísir - DV - 20.02.2015, Blaðsíða 26

Helgarblað 20.–23. febrúar 201526 Umræða
Dýrasta málverki
landsins stolið
n Óupplýst mál rúmri hálfri öld síðar
Í
aprílmánuði 1964 mátti í öllum
dagblöðunum lesa fréttir um sér-
stakt innbrot í Reykjavík. Brotist var
inn í íbúðarhús í bænum og stolið
þaðan málverki eftir franska mál-
arann Édouard Manet sem talið var
hið verðmætasta hérlendis.
Brotist inn um kjallaraglugga
Málverkinu var stolið frá heimili
Gunnars Guðjónssonar skipamiðlara
að Smáragötu 7 í Reykjavík meðan
hann var erlendis og húsið mann-
laust. Þjófurinn fór inn um glugga
í kjallara hússins og svo virtist sem
engu öðru hefði verið stolið úr hús-
inu, aðeins þessu eina málverki,
sem var talið verðmætasta málverk
á alþjóðlegan mælikvarða hérlend-
is. Verkið hékk á vegg í stofu á heimil-
inu á frekar lítt áberandi stað. Talið var
óhugsandi að þjófurinn gæti gert sér
nokkurn mat úr myndinni hér heima.
Hins vegar mætti telja líklegt að hægt
væri að selja hana á svörtum mark-
aði erlendis. Í sambandi við verðmæti
hennar var í einu dagblaðanna rætt
um að fyrir myndina mætti „vafalaust
fá góða jörð hvar sem er í heiminum“.
Um var að ræða litla konumynd
sem Gunnar hafði keypt fyrir „svim-
andi háa upphæð“ í Hamborg árið
1947, eins og það var orðað. Myndin
kom úr einkasafni sem þá var til sölu
hjá listaverkasala þar í borg og henni
fylgdu skilríki þess efnis að hún væri
ófalsað verk Manets og að auki skrá
allra eigenda frá því að hún kom frá
meistaranum. Svarthvít mynd af verk-
inu birtist á forsíðu tímaritsins Líf og
list árið 1951.
Erfitt er að gera sér grein fyrir því
hvers virði myndin væri nú, en þess
má geta að konumynd eftir Manet
seldist á uppboði Christie's í New York
í nóvember í fyrra fyrir 65 milljón-
ir Bandaríkjadala, sem samsvara um
8,6 milljörðum íslenskra króna. Fyrra
met fyrir Manet-mynd var 33 milljónir
dala, svo um einstakt metverð var að
ræða. Óhætt er að fullyrða að í sam-
tímanum mætti að minnsta kosti fá
nokkrar „góðar jarðir“ fyrir verkið sem
stolið var.
Einn helsti meistari Frakka
Édouard Manet var fæddur 1832 og
lést 1883. Hann var einn frönsku im-
pressjónistanna og talinn meðal
fremstu portrettmálara sinnar sam-
tíðar. Aðalmarkmið impressjónism-
ans var að gefa myndum meiri birtu
og ljóskraft en áður hafði þekkst og
að ekki þyrfti að leita fegurðarinnar
langt yfir skammt. Viðfangsefni Biblí-
unnar og goðsagna viku fyrir lífinu allt
í kring, landslaginu í sveitinni, borg-
arlífinu á búlevörðunum og kaffihús-
unum og úr starfi fólksins. Oftar en
ekki eru myndirnar iðandi af lífi. Með-
al helstu boðbera þessarar stefnu má
nefna auk Manets þá Paul Cézanne,
Claude Monet og Pierre-Auguste
Renoir. Impressjónistarnir höfðu áhrif
á nokkra íslenska málara og mætti
nefna Ásgrím Jónsson þar helstan.
Manet gekk út á listabrautina í
trássi við auðugan föður. Fólk hló að
myndum hans lengi framan af en
hann barðist gegn akademískum list-
kreddum þess tíma og svo fór loks
að Emile Zola, helsti listgagnrýnandi
sinnar samtíðar í Frakklandi, kom
auga á snilligáfu Manets og jós á hann
lofi. Hann öðlaðist brátt mikla viður-
kenningu, frægð og frama. Hann þótti
glæsimenni og var rómaður fyrir gam-
ansemi. Íbúar Parísar sópuðust að
honum er hann gekk um búlevarðana
og kaffihúsin. Síðustu árin var Manet
sjúklingur og dó kvalafullum dauð-
daga. Hann er enn í hópi mestu meist-
ara franskrar málaralistar.
Meðal hans frægustu verka eru
„Le Déjeuner sur l'herbe“ eða „Há-
degisverður á grasinu“ og „Olympia“.
Verk sem hvert mannsbarn kannast
við. Manet var ekki ýkja afkastamikill
málari í samanburði við ýmsa helstu
samtímamenn sína og verk hans eru
því sérlega verðmæt. Þetta helgaðist af
því að hann var rúmfastur síðari hluta
ævinnar og málaði þá litlar myndir og
var mynd Gunnars ein þeirra.
Forystumaður í íslensku
atvinnulífi
Gunnar Guðjónsson var þjóðþekktur
maður á sinni tíð. Hann var
fæddur árið 1909 og hélt að loknu
stúdentsprófi utan til verslunarnáms í
Þýskalandi og Englandi. Heim kominn
setti hann á laggirnar skipamiðl-
unarskrifstofu sem hann rak allt til
ársins 1980. Gunnar var einn hinna
sjö fræknu Íslendinga sem sigldu
heim frá Danmörku sumarið 1940 á
mótorbátnum Frekjunni. Sú hættuför
yfir úthaf á miðjum stríðstímum var
mikið þrekvirki.
Gunnar var mjög virkur í rekstri
ýmissa fyrirtækja í verslun og sjáv-
arútvegi og var um hríð aðaleigandi
Sænsk-íslenska frystihússins og fleiri
félaga. Hann var víða valinn til forystu
í fyrirtækjum og samtökum atvinnu-
rekenda. Hann var meðal annars
stjórnarformaður Olíuverslunar Ís-
lands í samfleytt þrjátíu ár, formað-
ur Verslunarráðs Íslands, formað-
ur Stéttarsambands fiskiðnaðarins,
stjórnarformaður Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna í sautján ár og svo
mætti lengi telja.
Gunnar var þekktur fyrir fágaða
og virðulega framkomu, festu og rétt-
sýni. Hann þótti maður sátta og því vel
fallinn til formennsku víða. Hann var
heimsborgari, þótti segja skemmti-
lega frá og hafa einstakt skopskyn.
Gunnar lést árið 1992.
Rannsókn ber engan árangur
Vísir átti viðtal við Gunnar Guðjóns-
son er hann kom til landsins síðar í
aprílmánuði 1964. Hann kvaðst ekki
annað geta sagt en að hann stæði
„ráðþrota frammi fyrir þessari gátu“.
Eðlilega fóru kjaftasögur á kreik
um hver hefði stolið verkinu. Þær
sögur lifa sumar enn og einn við-
mælenda þess er þetta ritar kvaðst
svo gott sem geta fullyrt hver þjófur-
inn væri. Eðli máls samkvæmt verða
allar slíkar vangaveltur lagðar til hlið-
ar hér.
Rannsókn lögreglu bar engan ár-
angur og málið var loks sent til al-
þjóðalögreglunnar, Interpol, sem
varð heldur ekkert ágengt að því vit-
að er. Málið er enn óupplýst rúmri
hálfri öld síðar. n
„Þjófurinn fór
inn um glugga í
kjallara hússins og svo
virtist sem engu öðru
hefði verið stolið úr hús-
inu, aðeins þessu eina
málverki, sem var talið
verðmætasta málverk á
alþjóðlegan mælikvarða
hérlendis.
Málverkið sem stolið var Þessi svarthvíta mynd af málverki Manets birtist á forsíðu
tímaritsins Líf og list árið 1951.
Málverkastuldur Frétt Vísis 10. apríl 1964 um stuld á dýrasta málverki á Íslandi.
Björn Jón Bragason
bjornjon@dv.is
Fréttir úr fortíð
Hádegisverður á grasinu
Eitt frægasta verk Manets og málverk sem allir kannast við.
Gunnar Guðjónsson Keypti málverk eftir
Manet fyrir svimandi háa upphæð.