Dagblaðið Vísir - DV - 20.02.2015, Blaðsíða 18

18 Fréttir Helgarblað 20.–23. febrúar 2015
F
angelsisdómur Hæstaréttar í
Al-Thani málinu setur kaup S-
hópsins svonefnda á Búnaðar-
bankanum í janúar 2003 í nýtt
ljós. Dómurinn varð einnig til
þess að ríkisstjórnin lætur nú kanna
mögulegar skaðabótakröfur ríkisins á
hendur slitabúi Kaupþings vegna 78
milljarða króna láns sem Seðlabank-
inn veitti Kaupþingi á ögurstundu.
Þess utan er líklegt að dómurinn sé
fordæmisgefandi fyrir önnur mál sem
enn hafa ekki verið leidd til lykta.
Rannsóknin sem aldrei varð
Ýmsir, þeirra á meðal Sigurjón Þ.
Árnason, fyrrverandi bankastjóri,
eru þess fullvissir að sameining
Búnaðar bankans við Kaupþing hafi
verið hönnuð fyrirfram og áformin
þar að lútandi hafi verið rædd þegar
í október 2002, tveimur til þremur
mánuðum fyrir undirritun. Sigurjón
var á þeim tíma einn af lykilstjórnend-
um Búnaðar bankans en fór skömmu
síðar yfir til Landsbankans. Kaupþing
og Búnaðarbankinn sameinuðust í
maí 2003 fáeinum mánuðum eftir að
S-hópurinn keypti Búnaðarbankann
og hagnaður eigenda varð gífurlegur.
„Þeir sem vissu af fyrirhugaðri
sameiningu Búnaðarbankans og
Kaupþings bjuggu yfir mjög mikils-
verðum innherjaupplýsingum. Hagn-
aður sameinaðs banka var gríðarlegur,
en eignastaða helstu félaga í S-hópn-
um gerbreyttist í kjölfar kaupanna á
kjölfestuhlut ríkisins í Búnaðarbank-
anum og sér í lagi eftir sameininguna
við Kaupþing,“ segir Björn Jón Braga-
son sagnfræðingur um einkavæðingu
Búnaðarbankans í grein í tímaritinu
Sögu árið 2011.
Persónur og leikendur í þessari
fléttu og kaupum á Búnaðarbankan-
um eru að hluta þeir sömu og dæmdir
voru í Hæstarétti í síðustu viku; Ólafur
Ólafsson og Sigurður Einarsson.
Margoft hefur Alþingi haft góð orð
um að hefja rannsókn á einkavæðingu
bankanna. Sú rannsókn hefur ekki
enn hafist þrátt fyrir að vilji Alþingis
liggi fyrir í samþykktri þingsályktunar-
tillögu frá 7. nóvember 2012. Hún var
samþykkt af þáverandi stjórnarliðum
en þingmenn núverandi stjórnar-
flokka ýmist sátu hjá eða voru fjarver-
andi við atkvæðagreiðsluna.
Al-Thani og Hauck & Aufhäuser
Vilhjálmur Bjarnason, þá aðjunkt við
Háskóla Íslands, hélt því fram nán-
ast frá upphafi að Fjármálaeftirlitið
hefði verið blekkt þar sem S-hópur-
inn hefði ráðið þeim hlut sem Hauck
& Aufhäuser var skráður fyrir í gegn-
um meginkaupandann Eglu hf.
Vilhjálmur furðaði sig í viðtali við
RÚV 9. janúar 2009 á líkindunum á Al-
Thani fléttunni og þætti Hauck & Auf-
häuser í kaupunum á Búnaðarbank-
anum: „Ég er með reikninga bankans
hér undir höndum frá þessu tiltekna
ári. Það er útilokað að bankinn hafi
eignast þetta.“
Sigurjón Þ. Árnason, fyrrverandi
bankastjóri Landsbankans, var lykil-
stjórnandi hjá Búnaðarbankanum
þegar bankinn var seldur, „[…] Síðan
er þessi Hauck & Aufhäuser sem tek-
ur þátt í þessu og ég man að einhver á
okkar vegum fór út, spurði hvort það
væri ekki möguleiki að vinna saman
en þá kannaðist nú bara enginn við
málið, og hvað, við mættir, ætluð-
um að vinna saman, því við héldum
að þeir væru orðnir stór eigandi. Það
virtist enginn kannast við þetta …,“
sagði Sigurjón síðar í skýrslutöku hjá
rannsóknarnefnd Alþingis.
Týnd skýrsla
Svonefnd áreiðanleikaskýrsla, sem
unnin var af endurskoðunarfyrirtæk-
inu PricewaterhouseCoopers (síðar
PwC) síðustu dagana áður en Bún-
aðarbankinn var seldur S- hópnum
í ársbyrjun 2003, finnst hvergi þrátt
fyrir ítarlega eftirgrennslan og leit.
Forsætisráðuneytið, hefur staðfest
bréflega að skýrslan finnist ekki í
ráðuneytinu. Sama gildir um Arion
banka, arftaka KB banka og áður Bún-
aðarbankans, en hann hefur staðfest
bréflega að umrædda skýrslu sé ekki
heldur að finna í fórum bankans.
Gögn sem DV hefur undir höndum
staðfesta engu að síður að skýrslan var
unnin fyrir Búnaðarbankann 6. til 10.
janúar árið 2003, aðeins um viku áður
en gengið var frá kaupum S-hópsins á
bankanum 16. janúar sama ár.
Umrædd skýrsla gæti varpað ljósi á
efndir samninga og hvort veittur hafi
verið afsláttur frá endanlegu kaup-
verði og þá hvers vegna, eins og farið
er fram á í þingsályktunartillögu Al-
þingis um rannsókn á einkavæðingu
bankanna. Efnisleg rök eru fyrir því
að leitt verði fram í dagsljósið hvert
endanlegt kaupverð bankanna var,
því fyrirheit um 700 milljóna króna
afslátt frá kaupverði voru gefin þegar
Samson keypti hlut ríkisins í Lands-
bankanum ef tiltekin lán og/eða eign-
ir reyndust verðlausar.
Björgólfur Thor Björgólfsson hefur
í samtali við DV gefið eftirfarandi lýs-
ingu á þessu: „Menn voru voðalega
mæðulegir yfir þessum kröfum … Ef
þau (lánin) reyndust vera í lagi mynd-
um við borga fullt verð. Þarna varð
til einhver pólitísk hringavitleysa og
menn fóru að tala um afslátt. Þetta var
ekki spurning um neitt slíkt. Við gát-
um ekki tekið mið af því hvað þætti
pólitískt óþægilegt. Ég veit ekki hvort
svipað átti við um Búnaðarbankann.
En það kæmi mér ekki á óvart. Við sát-
um fundi og smíðuðum ramma og þá
komu hinir [S-hópurinn] og sögðu:
Við viljum fá það sama.“
Tilkynningin sem öllu breytti
Hæstiréttur vitnar títt í tilkynningu
Kaupþings til Kauphallarinnar 22.
september 2008 sem öllu breytti.
„Hans hátign Sheikh Mohammed
er í konungsfjölskyldunni sem verið
hefur við völd í Qatar frá því á nítjándu
öld. Hans hátign Sheikh Mohammed:
„Við höfum fylgst náið með Kaupþingi
í nokkurn tíma og teljum þetta góða
fjárfestingu“,“ segir þar meðal annars.
Framangreind tilkynning Kaup-
þings sýnist gríðarlega mikilvæg í
dómi Hæstaréttar í Al-Thani mál-
inu. Dómendur skilja það svo að Mo-
hammed Al-Thani hafi aldrei séð end-
anlega gerð tilkynningarinnar: „Má
ljóst vera að umrædd fréttatilkynning
var aldrei borin undir MAT sjálfan.“
(MAT = Mohammed Al-Thani).
Hæstiréttur er ekki í neinum
vafa. Með markaðsmisnotkun sé átt
við dreifingu upplýsinga, frétta eða
orðróms sem gefi eða sé líklegur til
að gefa rangar eða misvísandi upp-
lýsingar eða vísbendingar um fjár-
málagerninga.
„Af því sem að framan er rakið um
vinnu við gerð fréttatilkynningar sem
birt var á vef Kauphallar Íslands ligg-
ur fyrir að ákærðu komu allir með ein-
hverju móti að gerð tilkynningarinnar.
Í niðurstöðu um III. kafla ákæru var
talið sannað að ákærðu hefðu gerst
sekir um markaðsmisnotkun í tengsl-
um við viðskipti með hlutabréf í Kaup-
þingi banka hf. Þar var slegið föstu
að í viðskiptunum hafi verið fólgin
blekking og sýndarmennska af hálfu
ákærðu, og látið líta út fyrir að [Mo-
hammed Al-Thani] hefði greitt fyrir
hlutabréfin … Með framan greindri
háttsemi hafa ákærðu allir gerst sekir
um markaðsmisnotkun.“
Var það líka
markaðsmisnotkun?
Í ljósi Al-Thani dóms Hæstaréttar er
ekki annað að sjá en að tilkynningin
um þátt Hauck & Aufhäuser í kaup-
unum á Búnaðarbankanum í ársbyrj-
un 2003 hafi einnig falið í sér „rangar
eða misvísandi og upplýsingar eða
vísbendingar“ og gætu því varðað við
ákvæði laga um markaðsmisnotkun.
Í tilkynningu til Kauphallar 16. jan-
úar 2003 vegna kaupanna á Búnaðar-
bankanum segir meðal annars um
þýska bankann: „Í fyrsta lagi er Bún-
aðarbankinn vænleg fjárfesting en
þýski bankinn telur sig einnig hafa
hag af því að miðla af sérþekkingu
sinni til BÍ.“
Í tilkynningu sama dag til Kaup-
hallar sögðu forsvarsmenn S-hóps-
ins eftir kaupin á Búnaðarbankanum:
„Það eru mikil tíðindi að traustur, er-
lendur banki taki þátt í að fjárfesta í
íslenskri fjármálastofnun. Búnaðar-
bankinn kemur til með að njóta þekk-
ingar, reynslu og viðskiptasambanda
þýska bankans í starfsemi sinni.“
Af virku samstarfi varð aldrei. Til
viðbótar virðist augljóst að Hauck &
Aufhäuser-bankinn lagði raunveru-
lega aldrei krónu í kaupin á Búnaðar-
bankanum.
„Ríkisbankinn Landsbanki Íslands
lánaði S-hópnum til kaupa á hlutun-
um í bankanum, alls sjö milljarða
krona, sem var næsta fáheyrð fjárhæð
á þeim tíma. Upplýsingum um lán-
ið var haldið leyndum fyrir almenn-
ingi. Ljóst er að persónuleg og pólitísk
tengsl réðu för við einkavæðingu Bún-
aðarbankans, en viðskiptaleg sjónar-
mið máttu sín minna. Margvísleg við-
mið sem stjórnvöld höfðu sett voru
þverbrotin í ferlinu. S-hópurinn flutti
ekkert erlend fjármagn inn í landið,
en það var engu að síður talin ein höf-
uðforsenda þess að hann var valinn
fram yfir Kaldbak [innsk. sem einnig
bauð í Búnaðarbankann].“
Eftir er að sjá hvort Al-Thani
dómur Hæstaréttar kveiki einhver við-
brögð hjá Alþingi sem hefur nú geymt
ofan í skúffu samþykkt þingsins um
rannsókn á einkavæðingu bankanna
í tvö og hálft ár. n
Útlendir huldumenn og
launung við bankakaup
n Hrollvekjandi Al-Thani dómur n Sala Búnaðarbankans: ráðgátan um þýska bankann óleyst
Jóhann Hauksson
johannh@dv.is
Finnur og Halldór Finnur Ingólfsson (t.h.) var eini stjórnandi Eglu ásamt Ólafi Ólafssyni
þegar S-hópurinn keypti Búnaðarbankann 2003.
„ […] Síðan er þessi
Hauck & Auf-
häuser... og hvað, við
mættir, ætluðum að
vinna saman, því við
héldum að þeir væru
orðnir stór eigandi. Það
virtist enginn kannast við
þetta …
Vilhjálmur Bjarnason Þótti margt furðu
líkt með máli Al-Thani og kaupum Hauck &
Aufhäuser í Búnaðarbankanum.
Fór frá Búnaðarbanka Sigurjón Þ. Árnason
er ekki einn um að telja að sameining Búnaðar-
bankans við Kaupþing hafi verið hönnuð.
Al Thani „Hans hátign Sheikh Mohammed er
í konungsfjölskyldunni sem verið hefur við völd
í Qatar frá því á nítjándu öld.“
Peter Gatti „Búnaðarbankinn vænleg
fjárfesting en þýski bankinn telur sig einnig hafa
hag af því að miðla af sérþekkingu sinni til BÍ.“
Al-Thani Dómur Hæsta-
réttar er þegar farinn að hafa
margvísleg áhrif. Ríkisstjórnin
hyggst til að mynda kanna
skaðabótaskyldu á hendur
slitabúi Kaupþings í þágu
almannahagsmuna.
Kunnugleg andlit F.v. Sólon Sigurðsson, Sigurður Einarsson, Hjörleifur Jakobsson og
Hreiðar Már Sigurðsson árið 2003 þegar Kaupþing og Búnaðarbankinn voru sameinaðir.