Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.11.1985, Blaðsíða 17

Hjördís Guðbjörnsdóttir hjúkrunarfræðingur
Fyrir-tíða spenna
(Pre-menstrual syndrome)
Hvað er fyrir-tíða spenna
Flestar konur hafa blæðingar mán-
aðarlega frá um 13/14 ára til 45/55
ára, eða þar um bil.
„í nútíma fjölskyldum með tvö
börn, getur eðlileg kona átt von á
a.m.k. 300tíðablæðingum áðuren
breytingaskeiðið gengur yfir.a2, bls-
16
„Margar konur hafa lítil eða engin
óþægindi samfara tíðablæðingum
og viðurkenna þær sem hluta af
kvenleika sínum, en aðrar fá lík-
amleg og andleg óþægindi nægi-
lega mikil til að trufla líf þeirra og
skapa mikla streitu.“3 bls-101
Fyrirtíðaspenna er hugtak,
„—notað til að ná yfir öll einkenni
og kvartanir sem koma reglulega,
fyrir eða á meðan á tíðablæðing-
um stendur en eru ekki til staðar á
öðrum tíma tíðahringsins.“2,bls-26
Orsakir
Nauðsynlegt er að útskýra tíða
hringinn lítillega, til að gera sér
grein fyrir mikilvægi samspils
hormona tíðahringsins og að þeir
séu til staðar í blóðinu í nægilegu
magni.
Tíðahringurinn er mjög flókið
fyrirbæri, stjórnað af hormonum,
F.S.H. (Follicle-stimulating
hormon) og L.H. (Luteinizing
hormon), frá undirstúku (hypo-
thalamus) í heila. Pessi hormon
(aðallega F.S.H.) örva myndun
eggbús (Follicle og þar með
Á síðustu árum hefur um-
rœða um fyrir-tíða spennu
(Pre-menstrual synd-
rome) aukist mikið erl-
endis og margt verið skrif-
að um satna efni. Fyrir-
tíða spenna hefur ekki ein-
ungis áhrif á konuna
sjálfa, heldur einnig fjöl-
skyldu hennar og þjóðfé-
lagið í heild. En samt hef-
ur málið ekki verið nœgi-
lega vel kynnt og konurfá
oft ekki þá aðstoð sem
hœgt er að veita, því,
„—eins ogflest vandamál
kvenna, hefur þessu verið
vísaðfrá og vanrækt. hls'47
Hér verður notast við orð-
ið fyrir-tíða spenna, þó
það sé ekki orð sem tekur
alveg yfir hugtakið Pre-
menstrual syndrome.
þroska eggs) sem framleiðir horm-
onið ostrogen. Magn ostrogens í
blóði eykst um leið og eggbúið
stækkar og þessi aukning orsakar
aukna losun á L.H. hormoni.
Snögg aukning á L.H. í blóði (24.
klst. fyrir egglos) orsakar að egg-
búið springur og egglos verður.
L.H. lækkar jafnsnögglega aftur.
Eftir egglos breytist eggbúið í
gulbú (corpus luteum) og þá hefst
losun progesterons út í blóðið.
Magn þess eykst þar til gulbúið fer
að rýrna og fellur um leið og gul-
búið hefur lokið starfsemi sinni.
Ostrogen magnið í blóði er nokk-
uð hátt á sama tíma og fellur um
leið og progesteronið. Meðan
magn þessara tveggja hormona
helst hátt í blóði, verður engin los-
un á L.H. og F.S.H. en um leið og
það fellur koma tíðablæðingar og
hömlun á losun L.H. og F.S.H.
lýkur, þar með hefst hringurinn að
nýju.4,bls-491-502
Allir þættir í tíðahringnum eru
jafn mikilvægir og hafa áhrif hver
á annan, ýmist hamlandi eða örv-
andi.
Orsakir fyrir-tíða spennu eru ekki
til fullnustu þekktar og margar
HJÚKRUN 3 -4/<t5-61. árgangur 15