Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.11.1985, Blaðsíða 20

Sigrún Ólafsdóttir hjúkrunarfræðingur
Fósturlát
Margar orsakir eru fyrir því að ég skrifa um fósturlát. Mér hefur alltaf fundist lítill
skilningur á afleiðingum þeirra. Aðalkveikjunni varð égþófyrir erég, fyrir skömmu,
lenti í hlutverki sjúklingsins. Fannst mér ég þá verða lítið vör við stuðning og frœðslu
tilþeirra kvenna sem annaðhvort voru nýbúnar að missafóstur eða voru með yfirvof-
andi fósturlát.
Síðan kom það á daginn að ég hafði réttfyrir mér í þeim efnum.
Rifjuðust þá uppfyrir mér mín fósturlát, með allri þeirri vanlíðan og sorg sem þeim
fylgdu. En sú aðstoð sem égfékk var aðallega íformi róandi lyfja. Er ég fór síðan í
fagbókasafn Kvennadeildar Landspítalans, til að kanna heimildir, var mér tjáð að
enginn hefði sýntþessu efni áhuga, né spurt um bœkurþví viðkomandi. Aðöllu þessu
samanlögðu fannst mér tímabært að afla þessara heimilda.
Skilgreining
Þegar talað er um fósturlát er átt
við sjálfkrafa fósturlát, fóstureyð-
ingu og sjúklegt fósturlát s.s.
vegna utanlegsfósturs. í grein
þessari verður eingöngu fjallað
um sjálfkrafa fósturlát.
Fósturlát er þegar þungun rofnar
og fæðing verður áður en fóstrið
verður lífvænlegt.2,5
Hugmyndir um hvenær fóstrið er
talið lífvænlegt hafa breyst undan-
farin ár.
„Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin
(WHO) mælir með þeirri skil-
greiningu að fóstur teljist lífvæn-
legt ef það vegur 500 gr. eða
meira, eða meðgöngulengdin nær
20 vikum.“6,blsI
Á íslandi telst það fósturlát ef
fóstrið fæðist andvana og vegur
1000 gr. eða minna. Það sam-
svarar 28 vikna meðgöngu.
Orsakir
Margar ástæður eru fyrir fóstur-
látum, en ekki eru allar kunnar.
Miklir litningagallar í egginu eða
sæðisfrumunni orsaka ca. 25%
fósturláta.
„Fyrir þær konur sem þetta bitnar
á er meirihluti slíkra fósturláta lán
í óláni. Ef náttúran hefði ekki gætt
konuna innbyggðum útbúnaði til
að skola burt gölluðu fóstri myndu
miklu fleiri börn fæðast með
áskapaða fæðingagalla.“5,bls 293
75-80% fósturláta sem verða fyrir
8 vikna meðgöngu eru af þessum
orsökum. Aðrar ástæður eru t.d.
vegna þess að heilbrigt egg getur
ekki hreiðrað um sig, ónóg horm-
óna- eða næringarstreymi til fóst-
ursins, eða végna sjúkdóma hjá
móðurinni.
Tíðni síendurtekinna fósturláta er
2-4/1000 þungunum. Á fyrstu 14
vikunum er orsök þeirra ókunn í
60-65% tilfella. Á seinni hluta
meðgöngu (frá 14.-28. viku) má
rekja þau til sjúkdóma í legi og/
eða leghálsbilunar.
Tíðni
Um það vil 10-15% af þungunum
lýkur með fósturláti. Talið er að
hin raunverulega tíðni fósturláta
sé mun meiri, eða um 25-30%.
Þá eru meðtalin þau tilfelli þung-
unar sem lýkur áður en þungunar-
einkenni koma fram. Tíðni fóstur-
láta eykst með hækkuðum aldri
konunnar. 15-24 ára er tíðnin 4%
en 40-44 ára 33%2
80% fósturláta verða fyrir 14
vikna meðgöngu en 20% á 14.-28.
viku.
Áhrif fósturláts
Konan
Hjá flestum konum er fósturlát
erfið upplifun.
„Jafnvel eitt fósturlát getur skilið
eftir tilfinningaleg ör, sem varað
geta allt lífið.“1,bls 18
Fyrir sumar konur getur fósturlát
verið léttir. T.d. ef konan er mjög
ung eða á mörg börn fyrir. Þessar
konur finna oft fyrir sektarkennd
því þær óskuðu ekki eftir þungun
og hugleiða e.t.v. hvort þær hafi
átt einhvern þátt í fósturlátinu.
Áður en getnaðarvarnir og frj álsar
fóstureyðingar urðu algengar, létti
margri konunni er hún missti
fóstur. Þær eignuðust samt fleiri
börn en þær ætluðu sér. í dag er líf
flestra kvenna skipulagt. Skóla-
ganga, atvinna sem og barneignir.
18 HJÚKRUN J--4/fc-61. árgangur