Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.1995, Blaðsíða 30

alkóhólista er ekki minnst orði á að sjúklingurinn ætti við
áfengisvandamál að stríða (Tweed, 1989). Augljóst er að
þar sem skráning um sjúklinginn er ófullnægjandi
minnka möguleikar hans á að fá rétta meðferð. I upplýs-
ingum, sem fengnar voru frá finun deildarstjórum á
bráðasjúkrahúsum í Reykjavík, kemur fram að þegar
sjúklingur leggst inn á sjúkrahús og tekin er aí honum
hjúkrunarskýrsla er hann spurður í einni opinni spurn-
ingu um áfengisneyslu sína.
I einni spurningu fást mjög takmarkaðar upplýsingar
um sjúklinginn. Nokkuð algengt er að heilbrigðisstarfs-
fólki finnist það vera að hnýsast í einkalíf sjúklingsins
þegar nákvæmlega er spurt um neyslu áfengis eða annar-
ra vímuefna. Prátt fyrir viðhorfsbreytingu til áfengissýki
hin síðari ár er enn rík tilhneiging til halda þessum upp-
lýsingum leyndum. I Bandaríkjunum segist heilbrigðis-
starfsfólk einnig vera hrætt við að ,,merkja” sjúklinginn
með ýtarlegri greiningu. Slíkt væri hægt að túlka sem rof
á friðhelgi einkalífsins og gæti orðið tilefni til málaferla á
hendur heilbrigðisþjónustunni (Pires, 1989; Anderson,
1990; Jack, 1990).
Afleiðingar ófullnægjandi fræðslu til starfsfólks og
lélegrar skráningar á upplýsingum um sjúldinginn geta
orðið okkur dýrkeyptar. Á slysadeild í Skotlandi var gerð
athugun á þeirri þjónustu sem þekktir vímuefna-
neytendur, sem allir nevttu vímuefna í æð. fengu á
deildinni. í ljós kom að 69% þessara einstaklinga voru
útskrifaðir af deildinni án þess að þeim væri bent á
freltari meðferð við sínum vanda. Þó hefur einmitt þessi
hópur hæsta nýgengi HlV-smitaðra sjúklinga (Stone,
Stone og MacGreggor, 1989). í óöryggi og skipulagsleysi
þrífast fordómar best en þeir eiga eflaust sinn þátt í að
þessum málum hefur lítill gaumur verið gefinn innan
bráðaþjónustu heilbrigðiskerfisins. Patricia Long (1990)
heldur því jafnvel fram að fordómar í garð áfengis- og
vímuefnaneyslu hafi áhrif á getu hjúkrunarfræðings til
þess að hjúkra þessum skjólstæðingum og þar með á gang
sjúkdómsins í heild. Þegar leitað var álits deildarstjór-
anna fimm á kenningu Long voru þeir allir sammála um
að áfengis- og vímuefnaneytendur á bráðasjúkrahúsum á
íslandi fengju oft ekki sömu þjónustu og aðrir sjúklingar
og nefndu máli sínu til stuðnings meðferð við verkjum.
Hræddir og óöruggir sjúklingar
Eins og með aðra sjúklinga er mikilvægt að fyrstu kynni
þessara einstaklinga af sjúkrahúsinu séu jákvæð því það
getur skipt sköpum um hvernig til tekst með framhaldið
(Alexander, Morello, Gould og Peterson, 1993; Brunner
og Suddarth, 1986). Spurningum skal beint þannig að
sjúklingnum að honum þyki eðlilegt og þægilegt að svara.
Upplýsingar til sjúklings skulu vera auðskiljanlegar og
hann skal hvattur til að spyrja frekar ef þörf krefur
(Abraham og Shanley, 1992). Nákvæmar upplýsingar um
neysluvenjur sjúklings eru mikilvægar og rétt er að út-
skýra hvers vegna það er, eins og með tilliti til samverk-
ana lyfja eða sýkingarhættu.
Oftast hvílir miltil leynd yfir neyslunni og rétt er að
gera ráð fyrir að flestir einstaklingar verji ástand sitt
(Brunner og Suddarth, 1986). Áfengissýkin leiðir oft af
sér brenglað hegðunarmynstur þar sem varnarhættir
sjálfsins verða óeðlilega sterkir. Sjúklingurinn forðast að
horfast í augu við þær afleiðingar sem hegðun hans hefur
valdið og oft leitar hann sér ekki meðferðar sjálfur. Hann
afneitar vandamálinu oft með kæruleysislegri hegðun og
ósannindum. Sjúklingurinn getur verið árásargjarn eða
hlutlaus (agressive / passive) en framkoma hans er oft
ekki í samræmi við orð hans (Wing og Hammer-Higgins,
1993; Tweed, 1989; Pires, 1989; Barry, 1989).
Viðmót sjúklingsins hefur oft áhrif á samvinnu hans
við starfsfólk deildanna. Þessir einstaklingar þurfa oft
mikinn tíma og algengt er að þeir beiti reiði og séu með
uppsteyt til að hafa sitt fram. Mikilvægt er að starfsfólk
sé samtaka innbyrðis og marki sltýrar línur um hvað sé
leyft og hvað ekki í allri umönnum sjúkhngsins (Jack,
1989). I raun er sjálfsmynd þessara sjúklinga oft mjög
brengluð og þeir eru bæði hræddir og óöruggir (Tweed,
1989). Til að koma til móts við þarfir þessara sjúklinga er
árangursríkasta leiðin að gefa þeim góðan tíma þegar gert
er nákvæmt líkamsmat og sjúkraskýrsla tekin. Oftast
koma þá fram ákveðnar vísbendingar um hvernig neyslan
er farin að hafa neikvæð áhrif á líf sjúklingsins og fjöl-
skyldu hans. Það gæti orðið til þess að hann átti sig á
stöðunni og íliugi í alvöru að fara í viðeigandi áfengis-
meðferð (Anderson, 1990; Pires, 1989; Leiker, 1989).
Ályktanir
Eins og fram hefur komið hefur bráðaþjónusta heil-
brigðiskerfisins lítið lagað sig að aukinni áfengis- og vímu-
efnaneyslu. Ymislegt hindrar það að innan heilbrigðis-
kerfisins sé unnið faglega og markvisst að þessum málum
og að áfengis- og vímuefnaneytendur fái þá þjónustu sem
þeim er nauðsynleg.
Til úrbóta er mikilvægt að fræðsla, sem hjúkrunar-
nemar fá í grunnnámi, verði aukin og gerð markvissari
en verið hefur. Einnig að fræðsla um vímuefnavarnir,
áhættuþætti og byrjunareinkenni áfengissýki tilheyri for-
vörnum í heilsuvernd. Eg tel mikilvægt að sem flestir
hjúkrunarnemar kynnist áfengissjúklingum í verklegu
námi, þar sem tilgangurinn er að auka þekkingu og finna
ný meðferðarúrræði í áfengis- og vímuefnahjúkrun. A
bráðasjúkrahúsum er brýnt að marka ákveðna stefnu í
meðferð áfengis- og vímuefnaneytenda. Vænlegt til árang-
urs er að hvetja til umræðu um einkenni og meðferð svo
að hægt sé að bregðast við á faglegan og markvissan hátt.
Víða á bráðasjúkrahúsum í Bandaríkjunum hafa
hjúkrunarfræðingar með sérþekkingu á áfengis- og
vímuefnahjúkrun tekið að sér að skipuleggja og stýra
fræðslu í byrjun. Síðan hafa verið mynduð teymi
hjúkrunarfræðinga á hverri dedd sem núðla upplýsingum
og eru tengiliðir deildarinnar út á við (Leiker, 1989).
Á Beth Israel sjúkrahúsinu í Boston lögðu áhuga-
samir hjúkrunarfræðingar verk Patriciu Benner til
78
TIMARIT 1I.IUKRUNARTRÆÐINGA 2.-3. tbl. 71 árS. 1995