Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.1995, Blaðsíða 6

Helga Bragadóttir
Sjálfsfróun barna
/ Ijósi þess að ekkert mannlegt er hjúkrun óviðkomandi, ekki heldur sjálfsfróun
barna, er nauðsynlegt að hjúkrunarfrœðingar, einkum þeir er starfa við heilsugœslu
og barnahjúkrun, séu þess meðvitaðir að sjálfsfróun er eðlileg og skaðlaus.
Hjúkrunarfrœðingar þurfa að vera í stakk búnir til að veita foreldrum og börnum
frœðslu urn sjálfsfróun og hvernig bregðast eigi við ef sú hegðun fer útfyrir þau vel-
sœmismörk sem siðmenning okkar býður, en slíkt gœti bent til þess að eitthvað amaði
að hjá barninu.
Helga Bragadóttir: B.Sc. próf í
hjúkrunarfræði frá HÍ 1986,
deildarstjóri á barnadeild FSA og
lektor við HA. Heldur til framhalds-
náms í Bandaríkjunum í haust.
Hvað er sjálfsfróun
Sjálfsfróun er einn þeirra þátta mannlegs lífs sem lítt er
ræddur enda í aldanna rás talinn af hinu illa (Castiglia,
1988; Wattleton og Keiffer, 1988). Samt sem áður bendir
allt til þess að flestir hafi einhvern tímann fróað sér áður
en þeir komast á fullorðinsaldurinn (Hörður Þorgilsson,
1993; Wattleton og Keiffer, 1988).
Skilgreining Islensku alfræðiorðabókarinnar (1990,
bls. 215) á sjálfsfróun er „erting eigin kynfæra til kyn-
ferðislegrar örvunar eða fullnægingar; algeng hjá börnum
til fjögurra ára aldurs og unglingum á kynþroskaskeiði.“
A smábarna- og forskólaaldri nota börn af báðum
kynjum oft líkamshreyfingar til sjálfsörvunar og streitu-
losunar, t.d. fyrir svefn. Sjálfsfróun ungra barna gegnir
ekki sama hlutverki og sjálfsfróun fullorðinna. Hún er
börnum og unglingum eðlileg og er hluti af aðferðum
Jteirra til að kanna eigin líkama og móta sjálfsmynd sína
(Castiglia, 1988; Schuster og Ashburn, 1992).
Viðurkennt er nú að sjálfsfróun barna og unglinga er
eðlileg og skaðlaus og bent er á það í foreldrahandbókum
og í fræðslu til unglinga uin kynlíf og ábyrgð á eigin lífi
(Hjördís Guðbjörnsdóttir, María Guðmundsdóttir og Sól-
ey Bender, 1988; Search Institute og Health Start, 1986;
Stoppard, 1984; Wattleton og Keiffer, 1988).
Vióhorf foreldra
Foreldrar hafa oft áhyggjur af sjálfsfróun barna sinna en
eiga erfitt með að ræða Jiær opinskátt vegna þeirra hefða
Viðhorf og viðbrögð foreldrafara
ekki alltaf saman, þ.e. foreldrar
geta lýst jákvœðu viðhorfi til
sjálfsfróunar almennt en vonað að
eigið barn muni ekki stunda hana.
sem þeir eru sjálfir aldir upp við. í upplýstu nútíma-
þjóðfélagi getur þetta leitt til tvöfaldra skilaboða frá
foreldrum til barna. Sbkt getur leitt til sektarkenndar
meðal barnanna. Því skipta viðhorf og viðbrögð for-
eldranna miklu máli (Castigha, 1988; Schuster og
Ashburn, 1992; Wattleton og Keiffer, 1988).
Niðurstöður rannsókna á viðhorfum og viðbrögðum
foreldra við sjálfsfróun barna Jieirra benda til blendinna
tilfinninga og bera ekki allar að sama brunni (Castiglia,
1988). Viðhorf og viðbrögð foreldra fara ekki alltaf sam-
an, þ.e. foreldrar geta lýst jákvæðu viðhorfi til sjálfsfró-
unar almennt en vonað að eigið barn muni ekki stunda
hana. Rannsókn Fleischer og Morrison (1990) á fimm 7 -
27 mánaða gömlum stúlkubörnum sýndi að sjálfsfróun
yngstu barnanna er stundum misgreind sem krampi eða
kviðverkir. Einkenni sjálfsfróunar stúlknanna voru m.a.
líkamssveigjur, spenntir lær- og þjóvöðvar, kurr, ör
andardráttur. Stóðu einkennin yfir frá nokkrum sekúnd-
um upp í klukkustundir í senn. Fleischer og Morrison
(1990) benda á að aðgerðir foreldra til að stöðva þessa
hegðun barnsins skyndilega eða refsa }>ví virðist rugla
barnið í ríminu og örva hina sjálfsörvandi hegðun. Rann-
sakendur lögðu því áherslu á að sýna foreldrum stúlkn-
anna fram á að hin sjálfsörvandi hegðun væri skaðlaus og
hyrfi oftast með aldrinum. Komi orðið „sjálfsfróun“ illa
við foreldra má nota hugtökin „siður“ eða „ sjálförvun“ í
staðinn.
m M W ,m
r ($**** 1wjM 1 Æ
54
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 2.-3. thl. 71 árg. 1995
n b