Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.1995, Blaðsíða 34

að miðla þekkingu á gildi daglegrar líkamsþjálfunar og
rétt mataræði.
Verkleg kennsla fer frarn í matreiðslu og vistmenn
elda sjálfir undir leiðsögn til að öðlast færni í að töfra
fram gómsætar fitu- og saltsnauðar máltíðir.
Mikið er lagt upp úr því að fólk, sein dvelur á deild-
inni, nýti sér helgarleyfi til að viðhalda tengslum við fjöl-
skylduna og laga sig að breyttum lífsstíl í sínu eigin um-
hverfi.
Haldnir hafa verið kynningar- og fræðsludagar fyrir
aðstandendur. Þá gefst þeim tækifæri til að fylgjast með
og taka þátt í þjálfun og fræðsln í einn dag. Ef aðstand-
endur skilja eðli sjúkdómsins og mikilvægi endurhæfing-
arinnar aukast líkur á að sjúklingurinn geti með stuðn-
ingi þeirra haldið áfram á sömu hraut á heimavelli.
Mibtaugakerfíssvib
Algengast er að sjúklingar komi til dvalar á miðtauga-
kerfissviði vegna heilasjúkdóma, Parkinsonsveiki, aflim-
ana (amputationir) eða heila- og mænusiggs (MS). Aldur
sjúklinganna er frá unghngsárum og fram á elliár og
vandamálin markast af aldri og virkni þeirra.
Á deildinni starfa hjúkrunarfræðingar (auk annarra
starfsmanna) sem hafa sérþekkingu á endurhæfingu sjúk-
linga sem fengið hafa heilaáföll (blóðtappa, blæðingu eða
æxb). Sérhæfð hjúkrun og endurhæfing þessa sjúkbnga-
hóps byggist á samvinnu við sjúkbnginn og aðstandendur
hans. Samvinnan byggist á stuðningi og fræðslu um
endurhæfinguna og þann sjúkdóm sem takast þarf á við.
Fjölskyldufundur er haldinn þegar útskrift nálgast, en
stundum einnig skömmu eftir innlögn, til að mynda tengsl
og afla upplýsinga. Sjúkbngurinn þarf yfirleitt að takast
á við breytta sjálfsmynd ásamt skerðingu á tekju- og
starfsmöguleikum.
Hjúkrun á miðtaugakerfissviði l'elur í sér stöðugt inat
á bðan einstakbngsins. Tryggja |>arf næga hvíld og góðan
svefn og að verkir séu hnaðir. Meta þarf áhrif lyfja og
hvort aukaverkanir koma fram. Lömuðum sjúkbngum
eru kenndar aðferðir til að ná tökum á daglegum athöfn-
um. Strax við komu er byrjað að kenna stig af stigi þá
tækni sem þarf til að setjast upp, fara úr/í stól, klæða sig,
meðhöndla lamaðan útbm o.s.frv. í upphafi þarf oft að
veita mikla aðstoð en hún minnkar síðan stig af stigi eftir
því sem sjúkbngurinn lærir og þjálfast. Þjálfun belftar-
lamaðra fer að miklu leyti fram á deildinni sjálfri og er
þar í höndum hjúkrunarfræðinga og sjúlcrahða. Þeltking
og hæfni sjúkbngsins til að vinna úr og taka við leiðbein-
ingum er afgerandi þáttur í árangri endurhæfingarinnar.
Takast þarf á við áhættuþætti sem geta verið til
staðar, t.d. hækkun á blóðþrýsingi. Strax við innlögn er
horft til útskriftar og er yfirleitt þörf á áframhaldandi
þjálfun og heimahjúkrun eftir að dvöbnni á Reykjalundi
sleppir. Meta þarf hvort breyta á húsnæði vegna fötlunar
eða hvort þörf er á að skipta um húsnæði eða að fá
vistunarmat. Hjúkrunarfræðingur sér síðan um að ræða
við heimahjúkrun og samræma þá þjónustu sem fengin er
og að gefa upplýsingar um hjúkrunina bæði símleiðis,
nokkru fyrir útskrift, og með hjúkrunarbréfi við útskrift,
til að tryggja samfellda þjónustu.
Verkjasvib
A verkjasviði eru vistaðir sjúkbngar sem þjást af
verkjum sem ekki láta undan venjulegri verkjameðferð.
Hjúkrunarfræðingur, sem tekur komuviðtal, reynir að
finna skýringar á þrálæti verkjanna. Auk almennra upp-
lýsinga er sérstaklega spurt um ofneyslu lyfja, áfengis eða
matar, félagsleg tengsl, fjölskyldusögu og fjölskyldu-
mynstur, andlega og bkamlega misbeitingu, starfsþol og
lireyfigetu. Ut frá þessum upplýsingum eru veikleiki og
styrkleiki sjúklings metnir ásamt þörf fyrir hjúkrun og
fræðslu. Loks eru sett skammtíma- og langtímamarkmið í
samráði við sjúkbng.
Hjúkrunarfræðingur sér um fræðslu í verkjaskólan-
um. Þar hittir hann 7 manna stuðningshóp verkjasjúkl-
inga sem eru í skólanum, tvisvar í viku í þrjár vikur.
Markmið með fræðslunni í stuðningshópnum er að
sjúkbngurinn verði meðvitaður um tengsl andlegrar og
líkamlegrar heilsu. Ahersla er lögð á að tala um eftirfar-
andi efnisþætti:
A. Verkjavítahringinn
B. Þunglyndi
C. Kvíða
D Svefn og svefntruflanir
E. Áhrif ýmissa efna á líkamann (t.d. kaffis, lyfja,
áfengis, tóhaks og fæðu) á andlega og líkainlega
líðan.
Langvarandi verkir geta haft víðtæk áhrif á líf þol-
enda, t.d.vinnugetu, fjármál, samskipti við fjölskyldu,
sjálfsmynd, sjálfsábt, kynlíf, kvíða og /eða svefn.
Auk einstakbngsbundinnar meðferðar hjá öðrum
aðilum verkjateymis tekur fólk m.a. þátt í eftirfarandi:
1. Lfkamsvitundarnámskeið. Margir einstakbngar með
langvinna verki hafa mjög lélega líkamsvitund. Á
námskeiðinu er reynt að auka hana. í 10 - 12 manna
hópum er unnið með hreyfingar og athygbnni beint
að hvað viðkomandi gerir og hvað hann skynjar.
82
TÍMARIT IUÚKRUNARFRÆÐINGA 2.-3. tbl. 71 árg. 1995