Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2000, Blaðsíða 20

Leitaðu
aðstoðar
innan
þriggja
sólarhringa
frá óvörðum
samförum.
unni frá því að blæðingar komi að jafnaði á svipuðum tíma
og þeirra er vænst, stundum aðeins fyrr eða aðeins síðar.
Það er algengur misskilningur meðal stúlkna að halda að
töflurnar komi blæðingum af stað. Þar sem neyðar-
getnaðarvörn er ekki 100% örugg leið til að koma í veg
fyrir getnað þarf að ræða um nauðsyn þess að gera
þungunarpróf ef blæðingar eru ekki byrjaðar innan þriggja
vikna frá því að seinni töflurnar voru teknar. Stúlkunni
(parinu) er gerð grein fyrir aukaverkunum en þar er helst
að telja ógleði (50% tilvika) og uppköst (20% tilvika)
(Glasier, 1997). Einnig getur stúlkan orðið vör við þreytu,
svima og höfuðverk. Slíkar aukaverkanir standa stutt.
Brýna þarf fyrir viðkomandi að neyðargetnaðarvörn sé ekki
ætluð til reglulegrar notkunar. Hún er ekki eins örugg og
að nota pilluna að staðaldri. í ráðgjöfinni þarf einnig að
hafa í huga að stúlkan hefur getað smitast af kynsjúk-
dómum. Auk þess er þörf á að ræða um notkun öruggra
getnaðarvarna en meta þarf slíkt í hverju tilviki. Ef
getnaðarvörn hefur brugðist er oft áhugi hjá viðkomandi
að læra meira um notkun öruggra getnaðarvarna (WHO,
1998). í fræðslunni þarf iðulega að koma inn á aðra þætti,
s.s. sjálfsmynd, kynlíf og kynferðislegan þrýsting, sam-
kvæmt einstaklingsmiðuðu mati.
Samantekt
Það er reynsla höfundar að ungar stúlkur séu mjög fegnar
að geta hitt ráðgjafa varðandi neyðargetnaðarvörn í nota-
legu umhverfi í ráðgjafarherbergi Hins hússins. Mikilvægt
er að hrósa þeim fyrir að gera ráðstafanir og sýna þannig
ábyrgðartilfinningu. Þær stúlkur, sem höfundur hefur veitt
ráðgjöf út af neyðargetnaðarvörn og hafa verið yngri en 15
ára, hafa yfirleitt ekki rætt við foreldra sína um að þær séu
byrjaðar að hafa kynmök. Sumum finnst þær ekki eiga
þess kost að ræða við þá um þetta. Hjá öðrum er þetta
ekki alveg eins mikið mál. Stundum hefur móðirin verið
búin að minnast á getnaðarvarnir við stúlkuna og þannig
hafið umræðuna. Þær stúlkur, sem leita til ráðgjafa FKB,
hafa mjög ólík viðhorf til kynlífs og barneigna sem eðlilegt
er. Sumar hafa myndað sér ákveðnar skoðanir á barn-
eignum. Þær hafa ákveðið að eignast ekki barn á unga
aldri og vilja gera allt sem í þeirra valdi stendur til að koma
í veg fyrir slíkt. Aðrar eru ekki eins ákveðnar. Þær sigla
þetta áfram og virðast oft kærulausari. Þeim hættir meira
til að taka áhættu. Það þarf að brýna betur fyrir þeim stað-
fasta notkun getnaðarvarna en hinum sem eru ákveðnari.
Fræðslusamtökin hafa nú starfrækt ráðgjöf fyrir ungt
fólk í tæplega fimm ár með fjárhagslegri aðstoð stjórn-
valda. Aðsókn að þessari þjónustu er vaxandi. Þjónustan
er innt af hendi af áhugasömu og faglærðu fólki sem lætur
sig varða sérþarfir ungs fólks. Það er verðugt framtíðar-
verkefni í okkar samfélagi að koma upp móttökustöðvum
fyrir ungt fólk sem það getur leitað til með margvísleg
málefni, ekki síst kynheilbrigði.
Heimildir:
Camp, S.L. (1996). Emergency contraceptive pills. A resource packet for
health care providers and programme managers. Welcome:
Consortium for emergency contraception.
Gissler, M. (1999). Aborter i Norden (Statistical Report 10/1999).
Helsinki: STAKES.
Glasier, A. (1997). Emergency postcoital contraception. The New
England Journal of Medicine, 337(15), 1058-1064.
International Medical Advisory Panel (1995). Statement on emergency
contraception. Planned Parenthood in Europe, 24(2), 5-7.
Landlæknisembættið (1999). Tiðni fóstureyðinga 1976-1998. Óbirt
handrit.
Pappenheim, K. (1995). Emergency contraception provision in the UK.
Planned Parenthood in Europe, 24(2), 20-23.
Rinehart, W., Rudy, S., og Drennan, M. (1998). GATHER Guide to
counseling. Population Reports, J(48), 1-32.
Sóley S. Bender (2000). Ársskýrsla Fræðslusamtaka um kynlíf og
barneignir. Reykjavík: FKB.
Sóley S. Bender (1999a). Attitudes of lcelandic young people toward
sexual and reproductive health services. Family Planning Perspectives,
37(6), 294-301.
Sóley S. Bender (1999b). Viðhorf ungs fólks til sérhæfðrar þjónustu á
sviði kynlífs og barneigna. Óbirt handrit.
Tetragynon í lausasölu bundið við afhendingu lyfjafræðings (1998, 1. júlí).
Fréttabréf Lyfjanefndar ríkisins, 2(1), 2.
WHO (1998). Emergency contraception, A guide for service delivery.
Geneva: World Health Organization.
144
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 76. árg. 2000