Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2007, Blaðsíða 34

Sigríður Zoega, szoega@landspitali.is
FAGMENNSKA í HJÚKRUN
Hugtakið fagmennska
Fagmennska er hugtak sem við þekkjum öll
og leggjum ákveðna merkingu í. Hugtakið
birtist okkur í auglýsingum margra aðila,
s.s. rafvirkja, málara o.fl. stétta. En hvað
er fagmennska? Af einhverjum orsökum er
orðið ekki að finna í íslenskri orðabók en
hins vegar er þar að finna orðið fagmaður
og er það skilgreint sem sérfræðingur
eða maður sem hefur sérfræðiþekkingu
á einhverju. í því liggur einmitt kjarni
málsins: Fagmaður er sá sem hefur
sérstaka þekkingu á ákveðnu efni eftir
sérhæft nám og hefur hlotið formlegra
viðurkenningu opinberra aðila, sbr.
hjúkrunarleyfið sem heilbrigðisráðherra
veitir hjúkrunarfræðingum.
Væntingar og kröfur
Það felur í sér ákveðna stöðu að
tilheyra fagstétt því fagmenn búa við
sjálfræði í störfum sínum og þeir njóta
virðingar sökum sérþekkingar og hæfni.
Fagmennskunni fylgir að sama skapi
mikil ábyrgð því menn vænta mikils af
fagstéttum, s.s. um gæði þjónustunnar,
öryggi, færni og þekkingu. Almenningur
ber traust til fagmanna því þeir eru
sérfræðingar sem hafa hlotið mikla
þjálfun, þeir lúta ákveðnum siðareglum
og meginskyldur þeirra eru við almenning
og samfélagið í heild. Þær kröfur eru
gerðar til fagstétta að meðlimir þeirra hafi
áhuga á faginu, þekki allar hliðar þess
og séu færir um að mynda samband við
notendur þjónustunnar.
í sáttmála lækna segir að fagmennska sé
grundvöllurinn að tengslum læknavísind-
anna við samfélagið. „Fagmennska krefst
þess að hagsmunir sjúklinga séu settir
ofar hagsmunum læknisins, að settir séu
staðlar um hæfni og heiðarleika og að
samfélaginu sé veitt sérfræðiráðgjöf um
heilbrigðismál." Ég tel að slíkt hið sama
eigi við um hjúkrunarfræðinga enda segir
í siðareglum okkar að hjúkrunarfræðingur
eigi umfram allt skyldum að gegna
við þá sem þarfnast hjúkrunar og að
hjúkrunarfræðingur hafi frumkvæði að og
sé virkur þátttakandi í stefnumótun og
eflingu heilbrigðisþjónustunnar.
Fagmennska í hjúkrun
En hvernig birtist fagmennska? Fyrir
nokkrum árum var ég stödd í fjölmennri
veislu þar sem fólki var raðað handa-
hófskennt til borðs. Við hlið mér sat
virtur arkitekt og reynist hann hinn
skemmtilegasti borðherra. Þegar dálítið
var liðið á borðhaldið tek ég eftir því hvar
arkitektinn er farinn að lyfta upp dúknum
á borðinu og strjúka bæði borðplötuna og
stólfæturna. Ég horfði spyrjandi á manninn
sem horfði afsakandi á mig og sagði að
hann gæti bara ekkert að þessu gert,
hann væri arkitekt og því færi hann alltaf
ósjálfrátt að snerta á hlutum. Ég kinkaði
skilningsrík kolli en sagði manninum að
hann væri heppinn að ég væri ekki haldin
þessari sömu þörf því ég væri þvagfæra-
hjúkrunarfræðingur!
Fagmennska í hjúkrun byggist ekki
síst á virðingu fyrir skjólstæðingnum
og umhyggju fyrir velferð hans. í raun
má segja að umhyggja sé kjarninn í
fagmennsku hjúkrunarfræðinga því hún
felur í sér að hagsmunir skjólstæðingsins
séu hafðir að leiðarljósi í allri meðferð en
jafnframt felur umhyggja í sér þekkingu
og færni sem endurspeglast í því að
hjúkrunarfræðingurinn veit hvað hann
er að gera. Rannsóknir á undanförnum
árum hafa einmitt sýnt að sjúklingar meta
það einna mest í fari hjúkrunarfræðinga
að þeir viti hvað þeir eru að gera. Sú
staðreynd þarf ekki að koma á óvart því
margir skjólstæðingar hjúkrunarfræðinga
eru varnarlausir og þurfa því að reiða sig
á þekkingu og getu hjúkrunarfræðingsins.
Hlutverk hjúkrunarfræðinga sem málsvara
sjúklinga er ekki síður mikilvægur þáttur í
þessu sambandi enda er skýrt kveðið á um
þetta hlutverk í siðareglum stéttarinnar.
Sjúklingar þurfa að geta treyst því að
einhver hafi yfirsýn yfir þeirra mál og sé
tilbúinn að tala máli þeirra í því flókna
umhverfi sem einkennir heilbrigðiskerfi
nútímans. Hjúkrunarfræðingar eru hér
í lykilstöðu þar sem þeir eru yfirleitt til
staðar allan sólarhringinn og ef vel er
að verki staðið myndast gjarnan traust
meðferðarsamband milli hjúkrunar-
fræðings og sjúklings.
Þekking og hæfni
Þekking er órjúfanlegur hluti fagmennsk-
unnar enda grundvallast tilvist fagstéttar
á sérþekkingu hennar eins og ég nefndi
hér áðan. Fagmenn eiga að hafa getu til
að leysa vandamál og yfirfæra fræðilega
þekkingu á dagleg störf. Það sem er þó
ekki síður mikilvægt er að auk þess að
búa yfir ákveðinni þekkingu ber okkur
sem fagstétt jafnframt að búa til þekkingu,
nokkuð sem hefur því miður verið gagnrýnt
í fjölmiðlum að undanförnu. Um þessar
mundir fagnar hjúkrunarfræðin á íslandi
því að 30 ár eru liðin frá því að fyrstu
háskólamenntuðu hjúkrunarfræðingarnir
útskrifuðust. Þeim ber að þakka sem á
sínum tíma börðust fyrir því að menntun
hjúkrunarfræðinga færi fram í háskóla því
ég tel óhætt að fullyrða að þekkingarþróun
í hjúkrunarfræði hér á landi væri skemmra
á veg komin ef þetta skref hefði ekki
verið stigið. Ég tel að grunnmenntun
hjúkrunarfræðinga hér á landi sé góð og sú
jákvæða þróun hefur átt sér stað að sífellt
fleiri leita í framhaldsnám í hjúkrun, jafnt í
diplóma- sem meistara- og doktorsnám.
í Ijósi umræðunnar í fjölmiðlum að
undanförnu kunna einhverjir að segja að
háskólamenntun hafi ekki verið stéttinni
til framdráttar og að hjúkrunarfræðingar
færist sífellt fjær skjólstæðingum sínum.
Æ meiri tími fari í skriffinnsku og fræðistörf
sem komi niður á hjúkruninni. Hér má t.d.
vitna í móður mína sem hváði við þegar
ég sagðist ætla í hjúkrun og benti mér
snyrtilega á að hjúkrunarfræðingar gerðu
fátt annað en að sitja og skrifa allan daginn
og safna siggi á rassinn! Hmmmmm, ekki
hef ég nú orðið vör við þessa siggsöfnun
enn sem komið er en hver veit hvað
framtíðin ber í skauti sér? Að öllu gamni
slepptu tel ég hins vegar að bæði aukin
menntun hjúkrunarfræðinga sem og virk
32
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 5. tbl. 83. árg. 2007