Dagblaðið Vísir - DV - 20.04.2018, Síða 22

22 fólk - viðtal 20. apríl 2018
„Ég ætlaði ekki að verða eins og pabbi, sem
var fyllibytta á mörkunum við að vera róni“
G
unnar Smári er fæddur í
Hafnarfirði árið 1961 þegar
fjölskyldan átti heima á
Krosseyrarvegi. Hann er
yngstur fjögurra sona, hjónanna
Guðrúnar Guðmundsdóttur og
Egils Hansen. Vinir og kunningj-
ar nota yfirleitt seinna nafnið og
höldum okkur við það í þessari
frásögn. Fjölskylda Smára flutti á
Sólberg í Garðahreppi og síðan á
Seljaveginn í Reykjavík. Guðrún
og Egill skildu þegar Smári var
fimm ára og fluttist Guðrún áfram
með synina milli íbúða næstu
árin. Fyrst á Tjarnarstíg á Sel-
tjarnarnesi, í Ljósheima 12 og síð-
an á númer 8 við sömu götu uns
þau fengu loksins verkamanna-
íbúð í Unufelli þegar Smári var
tólf ára. „Þú sérð hvernig það var
að vera á leigumarkaði á þessum
árum,“ segir hann. „Ég hafði átt
heima á sjö stöðum þegar ég var
tólf ára.“
„Pabbi var mikill alkóhólisti
og mamma var af fyrstu kynslóð
kvenna sem skildi við fulla kall-
inn. Fram að því neyddust kon-
ur til að hanga áfram í sambönd-
um með alkóhólistanum. Ég var
slysabarn og fæddist í raun eftir
að þau hefðu átt að vera skilin.“
Telur Smári að fæðing hans hafi
líklega frestað skilnaði foreldra
hans um fjögur eða fimm ár.
„Pabbi drakk fyrir allan pening
heimilisins og þetta olli mömmu
og bræðrum mínum miklu álagi,“
heldur Smári áfram. „Sjálfur
man ég lítið eftir þeim saman því
mamma fór með okkur af heimil-
inu þegar ég var lítill. Mér finnst ég
í raun hafa sloppið nokkuð vel frá
alkóhólisma pabba. Hann mótaði
meira æsku bræðra minna.“
Beitti hann ofbeldi þegar hann
drakk?
„Nei, hann gerði það ekki en
hann réði ekki við sig. Ég man
fyrst eftir honum drukknum á að-
fangadag þegar ég var þriggja eða
fjögurra ára gamall. Þá datt hann
á jólatréð. Á gamlárskvöld datt
hann með rakettu sem flaug und-
ir nærliggjandi bíla. Síðan man
ég eftir að mamma fór með okkur
inn í herbergi, lokaði og beið eftir
að hann færi af heimilinu.“
Fyrirlitning og skömm
Eftir að Egill og Guðrún skildu
reyndi Egill að sinna hlutverki
sínu sem helgarpabbi áður en
það hugtak var búið til. En Eg-
ill var langt leiddur drykkjumað-
ur og réð ekki við fíknina. Þess-
ar minningar lifa enn mjög sterkt
með Smára.
„Hann drakk þegar við fórum
í bíó, á leiki í Laugardalshöllinni
eða í skemmtiferðir út í Viðey.
Hann drapst þá áfengisdauða og
ég þurfti að biðja dyraverði um að
aðstoða mig við að koma honum
heim, átta, níu eða tíu ára gamall.“
Kveiðstu fyrir þessum heim-
sóknum?
„Nei. Þetta er eins og með
aðra sjúkdóma. Ég sem barn var
að bíða eftir því að rétti pabbi
kæmi en varð svo alltaf
fyrir vonbrigðum. Það er
hægt að bera þetta saman
við Alzheimer. Maður er
nálægt manneskjunni en
saknar hennar samt. Þú
elskar þann sem er ein-
hvers staðar falinn inni í
sjúkdóminum.“
Smári segist hafa fund-
ið fyrir mikilli skömm sem
barn, bæði vegna fátækt-
ar sem og drykkju föð-
ur síns. Þá hafi viðbrögð
samfélagsins ekki hjálpað
til við að skila skömminni
þangað sem hún átti heima. Ró-
lega en með þungri áherslu segir
hann:
„Ég man vel eftir fyrirlitn-
ingunni frá hópnum. Sérstaklega
þegar ég var einn með föður mín-
um. Enginn bauðst til að hjálpa
að fyrra bragði og enginn sýndi
samkennd því fólk var hrætt við
að tengjast þessu. Fullorðið fólk
dæsti þegar það sá mig burðast
með hann og sýndi enga hlýju.“
Hvernig komu önnur börn
fram við þig?
„Mér var ekki strítt eða lagður
í einelti. Börn sem eru í þessum
aðstæðum finna oft önnur í sam-
bærilegri stöðu. Hvort sem það
er alkóhólismi á heimilinu, geð-
raskanir, fátækt eða fatlanir. Börn
finna önnur börn sem skilja stöð-
una og geta haldið aftur af fyrir-
litningunni. Án undantekninga
voru allir vinir mínir börn alkó-
hólista. Við ræddum ekki vand-
ann en skildum hver annan og
dæmdum ekki.“
Mamma of stolt til
að þiggja hjálp
Alkóhólisminn og skilnaður-
inn dró fjölskyldu Smára niður í
djúpa fátækt. Fyrir skilnaðinn var
Egill stopult í vinnu og drykkjan
kostaði sitt og eftir skilnaðinn bjó
Guðrún ein með synina fjóra. All-
ar forsendur hennar fyrir góðu og
innihaldsríku lífi voru brotnar en
stolt olli því að hún veigraði sér
við því að biðja um hjálp.
„Ég man eftir henni að afþakka
aðstoð frá afa. Svo vann hún myrkr-
anna á milli og ég fór með henni
þar sem það var engin barna-
gæsla. Þegar ég var fimm ára vann
hún í bakaríi Jóns Símonarsonar
og ég raðaði þar snúðum í hillur
og var handlangari hjá sendibíl-
stjóranum, honum Magna,“ segir
Smári og bætir við að hann þyrfti
helst að hafa uppi á honum til að
þakka honum fyrir að taka þátt í
að ala hann upp. „Þegar ég var níu
ára vann ég með mömmu í efna-
laug, pressaði jakka og afgreiddi
viðskiptavini. En ég slapp nokkuð
vel. Elsti bróðir minn var farinn að
vinna fyrir fjölskyldunni í saltfiski
tólf ára.“
Faðir Smára fór loks í meðferð
á sextugsaldri og lifði allsgáð-
ur í tæp þrjátíu ár. Hann var hins
vegar hrjáður eftir öll drykkjuárin,
dó úr heilasjúkdómi líkum Park-
inson, sem án efa mætti rekja til
drykkjunnar. Drykkjan hafði skil-
ið eftir eyður í honum, hann var
að mörgu leyti misþroska, bæði
félagslega og andlega, en alls ekki
aðeins á slæman máta.
„Þar sem ég missti föður minn
í raun ungur, hann gat ekki fyllt
upp í föðurhlutverkið, hef ég alla
tíð upplifað mig sem föðurleys-
ingja,“ segir Smári. „Ég er með
litla holu í mér sem verður aldrei
fyllt upp í.“
Tók fyrsta sopann tólf ára
Gunnar Smári, sem sjálfur hefur
glímt við Bakkus, var formaður
SÁÁ árin 2011 til 2013.
Hvenær drakkst þú fyrst?
„Tólf ára, sem er alveg bil-
að. Dóttir mín varð ellefu ára um
daginn. En ég ætlaði ekki að
verða eins og pabbi, sem var
fyllibytta á mörkunum við að
vera róni. Ég sá hann einu
sinni þamba hálfa flösku
af hvannarótarbrenni-
víni á bílaverkstæði Stein-
dórs, þar sem hann vann.
Þótt ég hafi síðar drukk-
ið margt gat ég aldrei
drukkið Hvannarótar-
brennivín, gat ekki
komið því niður. Ég
byrjaði að drekka
Johnny Walker með
klaka og ræddi þjóð-
mál og bókmenntir við
vin minn Skúla Pé. Þótt
ég reyndi að drekka
fínna vín en pabbi þá
varð ég náttúrlega alkó-
hólisti eins og hann.“
Unglingsárin og snemm-
Gunnar Smári Egilsson var um áratuga
skeið einn þekktasti blaðamaður og ritstjóri lands-
ins. Nú stendur hann í sporum sósíalistaleiðtogans
og berst fyrir því að rödd alþýðunnar fái að heyrast
í borgarmálunum. Lífsskoðanir hans hafa mótast
af uppeldi í fátækt og alkóhólisma og hans eigin
baráttu við kerfið og sjúkdóminn. Kristinn Haukur
ræddi við Gunnar Smára um æskuna, stéttabarátt-
una og hlutverk blaðamennskunnar.
„Hún hafði
flúið
veruleikann með
því að drekka og
dópa og særði
sig og skar undir
áhrifum
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is
„Ég þurfti að biðja
dyraverði um að
aðstoða mig við að
koma honum heim,
átta, níu eða tíu ára
gamall.“ Mynd Hanna