Morgunblaðið - 24.05.2018, Blaðsíða 24

24 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. MAÍ 2018
manna sem allir höfðu verið vegnir
með sverðum, öxum og kylfum.
„Okkur varð ljóst að þarna hafði
verið framið fjöldamorð,“ er haft
eftir Clöru Alfsdotter, einum forn-
leifafræðinganna í Sandby, í New
York Times. „Það var greinilega
þannig að þeir sem verknaðinn unnu
höfðu gengið hús úr húsi og drepið
alla sem á vegi þeirra urðu, allt frá
börnum til eldra fólks,“ bætir hún
við.
Áverkar á flestum beinagrind-
anna sem komið hafa í ljós benda til
þess að ráðist hafi verið á fólkið
óviðbúið. En uppgröfturinn hefur
fram að þessu aðeins náð til tíunda
hluta virkisborgarinnar. Líklegt er
að hundruð beinagrinda eigi eftir að
koma í ljós. Það kæmi á óvart ef þær
sýndu ekki sama mynstur.
Ýmis önnur ummerki en áverk-
arnir benda til skyndiárásar. Hálf-
étin síld fannst til dæmis í einu
húsanna. Einnig hafa fundist beina-
grindur húsdýra, hunda og kinda,
sem greinilegt er að hafa drepist úr
fæðuskorti. Athyglisvert þykir að
dýrir skartgripir sem fólkið bar,
hringar, hálsfestar og brjóstnælur,
og rómverskir gullpeningar, höfðu
ekki verið fjarlægðir. En engin vopn
hafa fundist við uppgröftinn; þau
hafa ódæðismennirnir tekið með
sér.
Eins og tíminn standi í stað
„Það er eins og tíminn standi í
stað þarna,“ sagði einn fornleifa-
fræðinganna, Helena Victor, í sam-
tali við New York Times. „Við erum
á vettvangi glæps, en sjáum um leið
hvernig daglegt líf og vistarverur
fólks hafa verið fyrir 1.500 árum.“
Ein beinagrindanna tilheyrði
manni sem verið hefur á sjötugs-
aldri. Mjaðmagrind hans var brunn-
in. Hann kann að hafa fallið í eld-
stæði þegar hann var veginn.
Sérstaka eftirtekt vakti að upp í
munn hans hafði verið troðið tönn-
um af kind. Fornleifafræðingarnir
telja að með þessu hafi átt að niður-
lægja hann. Þeir velta fyrir sér
hvort maðurinn hafi hugsanlega
verið trúarlegur leiðtogi fólksins. Á
þessum tíma létu menn jafnan mynt
í grafir látinna svo þeir gætu greitt
fyrir aðgang að framhaldslífi.
Kannski áttu kindatennurnar að
koma í veg fyrir að maðurinn kæm-
ist til guðanna.
Fram að þessu hafa allar beina-
grindurnar verið af körlum og pilt-
um. Hvað varð um konurnar í virk-
isborginni? Fullvíst er að konur hafa
búið þarna, það sýna bein ungra
drengja og eins sem var nýfæddur
auk kvenlegra skartgripa. Annað-
hvort eiga konurnar eftir að koma í
ljós við frekari uppgröft eða árás-
armennirnir hafa haft þær allar á
brott með sér.
Hvernig og hvers vegna?
Þótt uppgröfturinn í Sandby sé
skammt á veg kominn reyna menn
að geta í eyður atburðanna sem
þarna urðu. Hverjir voru að verki?
Hvernig komust þeir inn fyrir dyr
virkisins? Og af hverju drápu þeir
fólkið?
Fornleifafræðingarnir telja að
árásarmennirnir hafi komið úr þorpi
í nágrenninu. Ólíklegt sé að þeir hafi
komið sjávarmegin því þaðan var
ógerlegt að ráðast inn í virkisborg-
ina. Sennilega hafi ódæðið verið
unnið af hugmyndalegum ástæðum
eða vegna baráttu um völd. Miðað
við það sem skilið var eftir geti ekki
verið að hér hafi eingöngu verið um
ránsferð að ræða. Þeir hafa líkt
verknaðinum við hryðjuverk í nú-
tímanum.
„Einhver hefur líklega opnað
borgarhlið fyrir mönnunum þegar
íbúarnir voru í fastasvefni,“ segir
einn fornleifafræðinganna, Ludvig
Papmehl-Dufay. Hann telur að árás-
armennirnir hafi verið um eitt
hundrað og þeir hafi verið að hefna
sín á íbúunum. Enginn veit fyrir
hvað. En nýlega kom í ljós að virk-
isborgin hefur verið byggð ofan á
gamlan grafreit. Var verið að refsa
íbúunum fyrir að vanvirða grafar-
helgina? spyrja menn.
Samtals hafa fundist beinagrind-
ur 26 manna í Sandby. Ekki er ólík-
legt að þær verði tíu sinnum fleiri
þegar uppgreftrinum lýkur.
Fræðimenn telja að á tíma Róma-
veldis hafi auðlegð verið mikil í
Öland. Rómverskir gullpeningar og
innfluttur lúxusvarningur gætu ver-
ið vísbendingar um að margir karl-
anna þar hafi verið málaliðar suður í
löndum. Fundist hafa minjar um
fleiri en eitt þúsund steinhlaðin hús
á eyjunni og þúsundir grafstæða.
Jörðin geymdi magnaða sögu
 Fornleifarannsóknir á Öland í Eystrasalti leiða í ljós ódæðisverk sem unnið var fyrir 1.500 árum
 Íbúarnir komu engum vörnum við og voru stráfelldir  Líkin skilin eftir og staðurinn yfirgefinn
Rannsókn Heillegar beinagrindur hafa fundist í öllum húsunum sem grafin hafa verið upp. Beinin veita þýðingarmiklar upplýsingar um fólkið og at-
burðina sem urðu í Sandby fyrir 1.500 árum. Áverkarnir og staðsetning þeirra á beinum sýna að ráðist hefur verið á fólkið óviðbúið.
Sandby Þessi loftmynd var tekin áður en uppgröfturinn hófst. Virkisborgin
var reist fyrir meira en 1.500 árum. Fleiri slíkar borgir eru á Öland.
Virkisborg Grunnteikning sem sýnir hvernig húaskipan var í virkisborg-
inni. Þar hafa líklega búið um 250 manns í um 50 húsum.
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Fornleifauppgröftur í 1.500 ára
gamalli virkisborg á sænsku eyj-
unni Öland í Eystrasalti hefur að
undanförnu verið í sviðsljósi fjöl-
miðla víða um heim. Þar hafa kom-
ið í ljós óvenjulega vel varðveittar
minjar sem þykja bregða ljósi á at-
burði og örlög á tíma sem myrkur
forsögunnar grúfir yfir og engar
ritheimildir eru til um. Allt bendir
til þess að þarna hafi verið unnið
mikið ódæðisverk; ráðist á íbúana
þegar þeir áttu sér einskis ills von
og þeir flestir eða allir vegnir.
Staðurinn virðist síðan hafa verið
yfirgefinn og líkin skilin eftir án
þess að vera grafin; beinagrindur
fundust á víð og dreif í húsunum,
allar með áverka eftir vopn.
Staðurinn sem um ræðir nefnist
nú Sandby-borg og er við stöndina
um miðbik austurhluta eyjarinnar.
Þarna hafa menn byggt mikið
virki, næstum hringlaga, umhverfis
um 50 íveruhús sem allt að 250
manns hafa búið í. Minjarnar eru
taldar vera frá 5. öld, um 300 árum
áður en víkingaöldin svonefnda
hefst. Talið er að rústir um 15 virk-
isborga sé að finna á víð og dreif á
Öland, en þær hafa lítt verið rann-
sakaðar fram að þessu. Gripir sem
fundist hafa við uppgröftinn í
Sandby sýna að frá Öland hafa
menn farið um Rómaveldi og víðar.
Fræðimenn velta fyrir sér hvort
tengja megi grimmdverkið sem þar
var unnið við upplausnina og ólg-
una sem fylgdi þjóðflutningatím-
anum og hruni Vestrómverska rík-
isins.
Sænsku fornleifafræðingarnir
sem vinna að uppgreftrinum og
rannsókninni greina frá því sem
komið hefur í ljós í nýjasta hefti
fræðitímartisins Antiquity sem er
aðgengilegt á netinu.
Gengu hús úr húsi
Nokkur ár eru síðan áhugi vakn-
aði á því að kanna hvað jörðin í
Sandby-borg á Öland geymdi. Haf-
ist var handa sumarið 2010 og þá
þegar kom á daginn að eitthvað
óvenjulegt hafði gerst þarna. Í
anddyri fyrsta hússins sem grafið
var upp fannst beinagrind karls og
sköguðu fótleggirnir út úr húsinu.
Á beinum hans voru áverkar sem
sýndu að maðurinn hafði verið veg-
inn. Við hlið hans voru bein annars
manns og voru þau með mikla
áverka. Í nálægum húsum komu
svo í ljós jarðneskar leifar fleiri
Kristín S. Sigurðardóttir
Lögg. fast.sali.
Sigurlaug B. Baldursdóttir
Lögg. fast.sali.
Lindargata 57 101 RVK,Vitatorgi
Björt og falleg 48,1 m2 tveggja herbergja íbúð á 6. hæð fyrir 67 ára og eldri með
útsýni yfir fjöllin blá.
Gengið er inn af gangi forstofu/hol með góðum skápum og geymslu innaf. Þaðan inn á
baðherbergi til vinstri en beint áfram inn í stofu og eldhús sem er saman í alrými, hvít
innrétting, eitt gott herbergi með skápum. Baðherb. er með dúkalagt og með sturtu, tengi
er fyrir þvottavél og þurrkara þar inni. Útgengi er út á norður svalir úr alrými. V- 33,4 millj.
Traust og góð þjónusta í 15 ár