Úr þjóðarbúskapnum : framvindan ... og horfur .. - 31.03.1982, Síða 19

19
Frá síðasta áratug er aðeins eitt dæmi um samdrátt þjóðarframleiðslu, árið
1975. Lítii breyting varð á atvinnuleysi á því ári frá því sem var árin á undan og
reyndar fjölgaði fólki í vinnu um rúmlega 1 '/2%. Þjóðarframleiðsla á hvern
vinnandi mann dróst saman um 3'/2% árið 1975, en á mælikvarða landsfram-
leiðslu var samdrátturinn 2 '/2%. Samdrátturinn kom því fram í minnkandi fram-
leiðslu á hvern vinnandi mann frekar en í atvinnuleysi. Ekki eru til nákvæmar
tölur um vinnutíma, en líklega hefur framleiðslusamdrættinum að mestu leyti
verið mætt með styttri vinnutíma, minni yfirvinnu, og framleiðni á hverja vinnu-
stund hefur því líklega verið lík árið 1975 og árið áður. Hvort svipað gerist á árinu
1982 er erfitt að segja fyrir um, en það ræðst líklega mjög af framvindunni næsta
haust og vetur. Samdrátturinn 1975 stóð stutt og strax í byrjun árs 1976 fóru
viðskiptakjör ört batnandi og fiskafli jókst.
Verðlag og tekjur
Verðlag
Ársfjórðungslegur hraði verðbreytinga eins og þær mælast í framfærsluvísitölu
hefur á undanförnum tveimur árum verið afar mismunandi eða á bilinu 8-14%,
eða sem svarar til 36-71% verðbólgu á heilu ári. Þriggja mánaða breytingar
verðlags eru hins vegar ónákvæmur mælikvarði á hraða verðbólgunnar, því oft
gætir talsverðrar árstíðasveiflu í verðhækkunum auk áhrifa sérstakra aðgerða
stjórnvalda í verðlagsmálum, einkum viðvíkjandi búvöruverði. Þegar litið er á tólf
mánaða breytingar framfærsluvísitölunnar á þessu tímabili, kemur í ljós, að frá
ársbyrjun 1980 fram til ársbyrjunar 1982 hefur hraði verðbólgunnar á þennan
mælikvarða minnkað úr rösklega 60% niður í rúmlega 40%.
Verðbreytingar í einstökum vöruflokkum hafa verið nokkuð misjafnar og gætir
þarsérstaklega áhrifa breytinga á niðurgreiðslum oggengi. Frá nóvember 1980 til
nóvember 1981 hækkaði framfærsluvísitalan í heild um tæplega 48%. Á sama
tíma hækkaði búvöruverð um 73%, annað vöruverð um 40% og verð á þjónustu
um 47%. Hin mikla hækkun búvöruverðs á síðasta ári skýrist meðal annars af því,
að hlutfall niðurgreiðslna af búvöruverði hefur lækkað. Meðaltalsbreytingarsegja
svipaða sögu. Framfærsluvísitalan hækkaði að meðaltali um 51% milli áranna
1980 og 1981. Búvörur hækkuðu hins vegar mun meira, eða um 64%. Aðrar
vörur hækkuðu um 46-47%, þjónusta um 50% og húsnæði um 53%.
Eins og áður segir, hefur dregið verulega úr hækkun framfærsluvísitölu á
síðustu misserum. Eftir að áhrif kjarasamninganna í lok ársins 1980 höfðu fjarað
út og gripið hafði verið til efnahagsaðgerða í ársbyrjun 1981 dró úr hækkun
vísitölunnar, en á síðari hluta ársins fóru ársfjórðungslegar hækkanir þó vaxandi á
ný. Frá upphafi til loka síðasta árs hækkaði vísitalan um 41,9%, samanborið við
58,9% hækkun árið áður. Um byggingarvísitölu gegnir svipuðu máli og hækkun
hennar frá upphafi til loka síðasta árs var um 45%, samanborið við 58% hækkun
árið áður.
L