Skírnir - 01.09.2006, Blaðsíða 13

ingur Alþýðuflokksins. Hann hefur sjálfsagt róið á fullri ferð „á
hitt borðið“ eftir að Emil hafði tjáð forustumönnum Alþýðu-
flokksins að hann væri kominn með umboð til stjórnarmyndunar.
Er Guðmundur Í. sagði mér þessa sögu fyrir meira en fjörutíu
árum, vissi ég ekki hvort hann væri að gera sinn hlut stærri í þessu
máli en efni stóðu til og gat varla rætt þetta við nokkurn mann. En
ég hafði augu og eyru opin ef einhvers staðar legði skímu sem
varpað gæti ljósi á og staðfest þátt Guðmundar Í. Biðin varð býsna
löng en loks fékkst staðfestingin.
Í ævisögu Ásgeirs Ásgeirssonar forseta, sem skráð er af Gylfa
Gröndal og kom út árið 1985, segir svo á bls. 397 þar sem vitnað
er í vasabók Ásgeirs forseta, einkaminnisbók hans: „Daginn eftir
(10. des 1958) skrifar forseti aftan við upphafsstafi Guðmundar Í.
Guðmundssonar, starfandi utanríkisráðherra, að ef til vill sé
heppilegast að mynda minnihlutastjórn Alþýðuflokksins, en Sjálf-
stæðisflokkur og Framsóknarflokkur komi „upp í bátinn“ eftir
tvennar kosningar.“ Þarna nefnir Ásgeir forseti í fyrsta sinni
minnihlutastjórn í vasabókinni.
Hér er staðfest frásögn af ferð Guðmundar Í. til Bessastaða 10.
des. 1958 og hugleiðingar og orðaskipti hans við forseta um þetta
mál. Hvergi er þó að finna þar skýringu á því hvers vegna Guð-
mundur Í. gat ekki talað við þá Emil og Gylfa Þ. um þetta mál né
þess getið að hvergi mætti geta Guðmundar Í. sem aðalarkitekts
stjórnarmyndunarinnar.
Nú þegar framanritað hefur komið fram í ævisögu Ásgeirs for-
seta þykir mér tímabært að þessi frásögn og skýring Guðmundar
Í. megi sjá dagsins ljós. Svo óvenjuleg er hún og virðist sýna póli-
tískan snilldarleik, sem flestir eða jafnvel allir sem best þekktu til
töldu meistarastykki Ásgeirs forseta, en hans hlutur virðist sam-
kvæmt þessu einkum hafa falist í því að hrinda „verkáætluninni“ í
framkvæmd, vera byggingameistarinn, milligöngumaður og
möndlari við myndun minnihlutastjórnarinnar sem byggja átti
grunninn að síðari tíma meirihlutastjórn og það hafi forsetinn gert
af snilld.
Hlutur Guðmundar Í. Guðmundssonar þykir mér vanmetinn
í íslenskri stjórnmálasögu, sem ef til vill má að hluta rekja til lífs-
stjórnarmyndunin 1958 259skírnir
Skírnir haust nota-1 13.11.2006 15:55 Page 259