Jökull - 01.01.2012, Síða 43

The use of tephrochronology in geomorphology
Figure 2a. Profiles on the south side of the
Markarfljót valley, north of Eyjafjallajökull
(Figure 1) contain a frequency of recent tephra
layers typical of many part of the south. The
basaltic layers of Katla have very similar ma-
jor element characteristics and the constituent
grains in isolation are indistinguishable in
the field. In section and in context different
tephra layers can be firmly identified: in this
section, for example, K1918 can be identified
by its position between H1947 and Ey1821;
K1755 and K1721 by their co-occurrence and
K1500 either by its very close association
with H1510, or its more general location
between H1597 and H1341. Figure 2b. The
Settlement Layer tephra effectively marks the
first human settlement (Landnám) of Iceland.
This tephra is a distinctive layer with a lower
silicic part (by the finger tip) and an upper
olive grey/green layer that includes a crystal
fraction. The Katla layers below Landnám
form isochrons as precise as those above, but
their calendar or sidereal dates are not known
with the same accuracy or precision. Even
though the basaltic tephras from Katla may be
indistinguishable in isolation they can form a
distinctive and diagnostic bar code of thicker
and thinner layers.
Mynd 2a. Í jarðvegssniðum á svæðinu norðan Eyjafjallajökuls og sunnan Markarfljóts er fjöldi gjóskulaga í
jarðvegi dæmigerður fyrir mörg svæði á Suðurlandi. Basaltgjóskulögin frá Kötlu hafa mjög svipaða efnasam-
setningu og eru það lík útlits að þau þekkjast ekki sundur í felti. Í sniði og í samhengi við önnur gjóskulög
má þekkja Kötlulögin í sundur: Í þessu sniði má t.d. þekkja K1918 af legu þess milli gjóskulaganna H1947 og
Ey1821; K1755 og K1721 finnast saman og þekkjast þannig, og K1500 má annað hvort þekkja af fylgni þess
við gjóskulagið H1510 eða legu þess milli gjóskulaganna H1597 og H1341. Mynd 2b. Landnámslagið féll um
svipað leyti og landnám hófst á Íslandi. Hér er þetta gjóskulag auðþekkt af neðri hluta úr ljósri, súrri gjósku
(við fingurgóminn) og efri hluta úr basískri, ólífugrárri/grænni gjósku með kristöllum. Kötlulögin neðan við
Landnámslagið mynda jafntímafleti sem eru jafn nákvæmir og þeir sem gjóskulögin ofar í sniðinu mynda, en
aldur þeirra í almanaksárum eða stjörnuárum er ekki þekktur af sömu nákvæmni og Landnámslagsins. Jafnvel
þótt ekki sé hægt að þekkja einstök Kötlugjóskulög geta þau myndað einkennandi og auðþekkta röð af þykkri
og þynnri lögum, líkt og strikamerki.
JÖKULL No. 62, 2012 41