Breiðfirðingur - 01.04.1998, Side 108

106
BREIÐFIRÐINGUR
snöggtum meiri því Ólafur telur eyjuna gefa af sér 16 pund af
hreinsuðum dún í meðalári. Miðað við 60 hreiður fyrir hvert
dúnkíló hefur varpið verið komið upp í um 480 hreiður um
1840. Aukningin er máske skiljanleg ef sögusagnir þær sem
gengu af Stagleyingum eiga við rök að styðjast. Æðarbændur á
góðjörðunum í nágrenninu höfðu horn í síðu þeirra fyrir að veiða
æðarfugl í þar til gerð fuglanet í Stagleyjar-Gjögri þar sem
fuglamir hópuðust á vetrum. Ólafur Sívertsen talar um að
Stagleyingar hafi oft á vetrum fengið 400-500 fugla í net sín. I
skýrslu sinni til Landsnefndar 1771 getur Magnús Ketilsson,
sýslumaður Dalamanna, þess að menn hafi lengi kvartað undan
æðarfuglsdrápi Stagleyinga. Hann kveður meira að segja svo
fast að orði að eina ráðið til úrbóta sé að leggja eyna í eyði. Aðrir
breiðfirskir héraðshöfðingjar, Bogi Benediktsson sem bjó m.a. á
Staðarfelli og Jón bróðir Magnúsar sem bjó bæði á Melum á
Skarðsströnd og í Kiðey vom greinilega sama sinnis (Magnús
Ketilsson, handrit, sjá einnig Lúðvík Kristjánsson 1986: 314).
I annarri heimild (Bergsveinn Skúlason 1966: 63) er þess
getið að síðasti bóndinn í Stagley (Ólafur Höskuldsson 1800-
1802, sbr. Þorstein Jónsson 1996: 17) hafi tekið upp á að
veiða æðarfugl og verið rekinn úr eynni fyrir vikið. Veiðar
Ólafs hafa þó einungis verið kornið sem fyllti mælinn hjá
stórbændunum miðað við fyrri umsögn sýslumanns.
Hafi þessar ávirðingar verið réttar er ekki að furða að æðar-
varp hafi verið lítið meðan eyjan var í byggð. Stagleyingar
hafa sennilega haldið varpinu niðri þótt ólíklegt sé að mikið
hafi dregið úr æðarvörpum nágrannanna sem voru margfalt
stærri. Stagley var smábýli úr alfaraleið og ól einungrunin á
tortryggni svo eyjaskeggjar voru grunaðir um græsku. Berg-
sveinn Skúlason (1964) hefur orð á því að þeir sem drápu æð-
arfugl hafi fyrrum verið litnir sömu augum og sauðaþjófar
uppi á landi þótt sjaldnast hafi sá grunur verið staðfestur.
Þannig áttu smælingjar löngum undir högg að sækja fyrir
þeim sem meira máttu sín.
Næsta tiltæka heimild um stærð æðarvarpsins í Stagley er
frá 1914, þegar Sigurður Stefánsson (1917) telur þar vera 4