Ljósmæðrablaðið - 01.12.2015, Qupperneq 30

30 Ljósmæðrablaðið - desember 2015
Fyrir nokkrum árum byrjuðu ljósmæður að starfa við krabba-
meinsleit á Leitarstöðinni. Okkur í ritnefndinni langaði að fá að vita
hver aðdragandinn hefði verið að því að ljósmæður kæmu inn í þetta
starf, hvernig staðan er í dag og framtíðarsýn svo eitthvað sé nefnt.
Ég hitti þrjár ljósmæður í Leitarstöðinni í Skógarhlíð, þær Sigríði
Þorsteinsdóttur, ljósmóður og hjúkrunarframkvæmdarstjóra Leit-
arstöðvarinnar, Kristínu Sigurðardóttur ljósmóður og Laufeyju Ó.
Hilmarsdóttur ljósmóður.
Hvenær kom sú hugmynd upp að ljósmæður færu að vinna við
krabbameinsleit?
Sigríður: Ég veit ekki nákvæmlega hvenær hún kom upp. Krist-
ján Sigurðsson yfirlæknir átti þessa hugmynd upphaflega og hafði
frumkvæði að því að ljósmæður byrjuðu að taka leghálsstrok á Leit-
arstöðinni.
Kristín: Ég byrjaði hérna 2006 í aðlögun við að læra að gera þetta,
vann hérna í einhverja mánuði, held að þetta hafi verið seinnipart
vetrar, svona hálft ár. Var bæði í bóklegu, fyrirlestrum og verklegu.
En þegar til kom þá var þetta flautað af í bili vegna andstöðu Félags
íslenskra kvensjúkdómalækna, þeim fannst þeir vera að missa spón
úr aski sínum.
Sigríður: Fljótlega eftir að ég hóf störf á Leitarstöðinni kom þessi
hugmynd upp aftur. Við vorum í þeirri stöðu að læknar vildu ekki
vinna hér. Það störfuðu hérna kvensjúkdómalæknar sem oft enduðu
sinn starfsferil hér og gerðu það bara mjög vel. En við heyrðum alltaf
í fleiri og fleiri konum sem vildu ekki koma í skoðun vegna þess
að það voru eldri menn sem tóku leghálsstrokin. Konur, sérstaklega
yngri konur, vilja frekar koma í skoðun hjá konu. Þá var ákveðið að
láta á þetta reyna. Við höfðum þá aftur samband við Kristínu sem
hefur starfað hér síðan og Laufey byrjaði fljótlega á eftir Kristínu.
Hvernig var því tekið, voru allir sáttir?
Sigríður: Það voru allir sáttir og hefur þessari breytingu verið
tekið mjög vel. Jón Hilmar Alfreðsson kvensjúkdómalæknir sem
starfaði hérna þá tók þessar fyrstu ljósmæður að sér og kenndi
þeim, hann var mjög hlynntur þessari breytingu. Þetta hefur gengið
alveg rosalega vel. Það var tekin ákvörðun um að halda áfram á
þessari braut. Kristján Sigurðsson vildi hafa það form að ljósmæður
færu í sérstakt nám og myndu taka sömu áfanga og læknanemar á
5. ári á kvennadeildinni. Seinna var þessu breytt, ljósmæður hafa
nægilega menntun til að taka þetta að sér, lagt var til að setja inn
í nám ljósmæðra það sem vantaði upp á. Ljósmæður geta komið
hingað og fengið vinnu en þær þurfa samt að koma og læra að taka
leghálsstrok hérna. Þær eru fyrst með Kristjáni Oddssyni, sem er
yfirlæknir hérna, eða þjálfaðri ljósmóður. Þær verða að setja sig
vel inn í og kynna sér vel leitarleiðbeiningarnar sem við vinnum
eftir. Þær þurfa að vita hvað við gerum við niðurstöðurnar, hvað
niðurstöðurnar þýða og geta upplýst og frætt konur um það.
Maður hefur heyrt því fleygt fram að ljósmæður gætu ekki sinnt
þessu af því að þær gerðu ekki innri þreifingu? Hefur fram-
kvæmdin eitthvað breyst?
Sigríður: Innri þreifing er ekki lengur kennd í læknanáminu,
þannig að ungir læknar gera ekki innri þreifingu í dag. Hún er talin
ómarktæk og fáir sem nota hana í dag.
Kristín: Hins vegar lærðum við Laufey báðar þessa svokölluðu
innri þreifingu, held að við höfum bara verið tvær sem lærðum
það. Jón Hilmar kenndi okkur þetta. Ég heyrði einu sinni lækni
segja það að ljósmæður gætu ekki unnið við þetta því þær þreifuðu
öðruvísi en læknar, þetta lýsir kannski vanþekkingunni á þessum
skoðunum.
Hver var aðdragandinn að þið fóruð í þetta Kristín og Laufey?
Kristín: Fyrst var ég að vinna að HPV rannsókninni sem var
minnir mig gerð 2002‒2003. Seinna kom Kristján Sigurðsson að
máli við mig, hann vissi að ég hefði verið að vinna í þessari rann-
sókn og spurði hvort ég væri til í að koma og prófa að vinna við að
taka leghálssýni. Ég var alveg til í það, eftir það kom Laufey inn í
þetta líka.
Laufey: Ég hitti Kristínu á fundi og þá nefndi hún við mig að
það væri verið að leita eftir annarri ljósmóður til að vinna við
krabbameinsleit, ég ákvað bara að slá til.
Sigríður: Við höfum lítið þurft að auglýsa eftir ljósmæðrum og
oftast eru einhverjar ljósmæður á biðlista eftir vinnu hjá okkur. Við
höfum virkjað ljósmæður á heilsugæslustöðvum út um allt land
til að taka leghálssýni, það hefur gengið mjög vel. Okkur finnst
að þetta hafi verið mjög farsælt. Ég er ljósmóðir og hef frekar ýtt
undir það að þetta sé starf sem ljósmæður geti sinnt, því að staðan
var í raun og veru þannig að ef ljósmæður hefðu ekki tekið þennan
bolta þá hefði einhver annar gert það. Læknar hafa ekki viljað
sinna leghálsskoðunum á Leitarstöðinni og úti á landi eru ekki
læknar sem hafa viljað sinna krabbameinsleitinni nema á Akureyri,
þar sjá kvensjúkdómalæknar um krabbameinsleitina.
„Ef ljósmæður hefðu ekki tekið þennan
bolta þá hefði einhver annar gert það“
Viðtal við ljósmæður sem starfa við krabbameinsleit