Ljósmæðrablaðið - 01.12.2015, Blaðsíða 31

31Ljósmæðrablaðið - desember 2015
Hvað starfa margar ljósmæður við krabbameinsleit?
Sigríður: Það eru sex ljósmæður starfandi hér, svo eru starfandi
ljósmæður á öllum heilsugæslustöðvum á landinu nema tveimur,
það eru hjúkrunarfræðingar á tveimur stöðum, á Patreksfirði og
Siglufirði. Svo fara ljósmæðurnar sem vinna hérna á leitarstöðinni
líka út á land til að taka sýni.
Hvernig taka konur því að ljósmæður sjái um þessa skoðun?
Laufey: Bara mjög vel, þær eru svolítið hissa fyrst: „Hvað
eru ljósmæður að gera hér?“ en svo finnst þeim þetta mjög eðli-
legt, svona eins og þær segja: „Þetta er ykkar svæði.“ Þær eru oft
fegnar að fá konu til að skoða en ekki eldri mann þó að þeir hafi
sinnt sínu mjög vel. Þetta á sérstaklega við um yngri stelpur.
Hvernig sjáið þið að hlutverk ljósmæðra geti þróast á þessu
sviði, til dæmis innan heilsugæslunnar og almennt um kven-
heilsu og kynheilbrigði, er möguleiki að þróa þetta frekar?
Laufey: Ég held að ljósmæður geti komið víða að á
heilsugæslum. Til dæmis í mæðravernd væri hægt að taka sýni
í fyrstu skoðun hjá konum sem ekki hafa skilað sér í sýnatöku.
Hvað varðar fræðslu þá eru óendanlegir möguleikar þar.
Sigríður: Ég hefði viljað sjá fræðsluna meira í höndum ljós-
mæðra, núna erum við farin að mæla HPV í sýnunum, byrjuðum
á því um áramótin. Við finnum að það er mjög lítil þekking um
HPV veiruna bæði meðal almennings og meðal heilbrigðisstarfs-
fólks.
Laufey: Ég held að það sé mikilvægasti þátturinn, það er að
fræða. Maður fær fullt af spurningum meðan maður er að skoða.
Það er vanþekking á eðli sjúkdómsins eins og margar halda til
dæmis að HPV sé ættgengt.
Sigríður: Það má líka benda á fræðslu til kvenna um brjósta-
skoðun og brjóstakrabbamein. Mér finnst að ljósmæður geti
þjálfað sig og kannski komið þar meira inn í. Þá er ég að tala um
fræðsluna. Hvað finnurðu í brjóstinu? Hvað þýða verkir? Hvernig
á að bera sig að við að skoða brjóstin sjálfur til dæmis.
Laufey: Það er mjög algengt að konur tali um að þær kunni ekki
að þreifa brjóstin.
Hvernig sjáið þið fyrir ykkur að fagdeild innan Ljósmæðrafé-
lagsins geti komið að því að styrkja þetta svið og sjáið þið fyrir
ykkur að ljósmóðir geti orðið sérfræðiljósmóðir á þessu sviði?
Sigríður: Já, alveg hiklaust, ég held að ljósmæður geti eins og
hver annar orðið sérfræðingar í þessu, þær hafa þessa þekkingu.
Laufey: Það vantar svo mikla fræðslu um t.d. breytingaskeiðið, þar
finnst mér að við getum komið sterkt inn í. Við heyrum frá konum á
þessum aldri tala um einkenni sem eru eðlilegur hluti af breytinga-
skeiðinu, þær vita ekki hvað er að gerast og hvernig þær eigi að
bregðast við, hvað þær geti gert. Eins og þurrkur í leggöngunum
og þá óþægindi í kynlífi, þetta skiptir máli. Konur ræða við okkur
líka um þvagleka, blöðru- og legsig, þær vita ekki við hvern á að
ræða þessi einkenni, þetta er feimnismál. Þetta er hluti af kvenheil-
brigði, ekki bara getnaðarvarnir. Þetta hefur svolítið gleymst, það
hefur verið einblínt mest á yngri konurnar. Núna er farið að bólusetja
stúlkur við HPV, það er samt mikilvægt að þær mæti áfram í skoðun,
alltaf mikilvægt fyrir konur að mæta í skoðun.
Sigríður: Það er gífurlega mikil framþróun í HPV mælingum og
það verða væntanlega enn meiri breytingar á næstu árum. Það er
minni mæting í krabbameinsleitina úti á landi en á höfuðborgarsvæð-
inu. Það er áhyggjuefni að konur mæta ekki nógu vel þar. Krabba-
meinsleit er ódýr og örugg forvörn sem hefur skilað mjög góðum
árangri, konur verða að mæta betur. Krabbameinsleitin er samt mjög
vel kynnt t.d. þegar við förum út á land. Konur fá bréf heim til sín í
pósti, það er skrifað í öll staðarblöðin um leitina áður en við komum
og þessi blöð eru borin út á hvert einasta heimili, svo erum við með
auglýsingaplakat sem er sett á helstu staði þannig að þetta ætti ekki
að fara fram hjá neinum.
Hrafnhildur Ólafsdóttir
ljósmóðir
Biðstofan á Leitarstöðinni.
Sigríður, Kristín og Laufey