Tímarit Máls og menningar - 01.04.2019, Side 89

o r ð U m m y n d l i S t
89
almenni áhorfandi virðist eiga erfitt með að skilja inntak þessara texta og að
tengja þá við það sem blasir við honum í sýningarsölunum.
Líkt og önnur orðræða mótast tungumál listarinnar af ríkjandi hugsun og
menningu. Það er því vert að skoða hvaða hugsun, fræði og menning liggur
að baki tungumáli listarinnar eins og það blasir við okkur í dag.
Hvaðan koma orðin sem við notum til að tala um myndlist?
aþjóðleg lista-enska
Fyrirbærið International Art English öðlaðist heiti sitt í samnefndri grein
eftir mannfræðinginn Alix Rule og listamanninn David Levine á vefmiðl­
inum Triple Canopy árið 2011. Ásetningur þeirra var að greina ákveðna orð­
ræðu innan myndlistar. Höfundar greinarinnar halda því fram að alþjóðlega
lista­enskan sé sérstakt tungumál. Hún er ekki einungis fagtungumál, enda
myndi það eitt og sér ekki nægja til þess að geta kallast eigið tungumál. Ein­
kenni alþjóðlegu lista­enskunnar eru ekki bundin við innihald heldur ná þau
líka utan um formgerð tungumálsins.
Uppruna alþjóðlegu lista­enskunnar er samkvæmt greinarhöfundum að
finna hjá bandaríska listtímaritinu October sem var stofnað árið 1976 og
gefið út af MIT Press. Ritstjórar tímaritsins vildu skapa fjarlægð frá gagnrýni
samtímans sem byggði á formalisma að bandarískri hefð. Þeir vildu innlima
meginlandsheimspeki í gagnrýnishefðina og stóð tímaritið að því að þýða og
kynna franska póststrúktúralíska texta fyrir lesendum. Þessi nýja áhersla í
listgagnrýni hafði gríðarleg áhrif á túlkun listaverka, þróun listsköpunar og
breytti því hvernig skrif um listir hljómuðu. Tungumál, götumál, fagmál og
myndmál sameinar bæði og aðgreinir. Það á sömuleiðis við um alþjóðlegu
lista­enskuna. Listamenn, galleristar, safna­ og sýningarstjórar og allir þeir
sem tilheyra alþjóðlegum listheimi reiða sig á lista­enskuna því hún einfaldar
samskipti og skilning í því alþjóðlega umhverfi sem listheimurinn er. En í
tungumálinu býr líka aðgreiningartæki.
Breski listamaðurinn Grayson Perry hefur gaman af því að afhjúpa og
leika sér með valdakerfi listheimsins. Hann lýsir þessu þannig að alvarleikinn
(e. seriousness) sé dýrmætasti gjaldmiðillinn í listheiminum. Því alvarlegri
sem ásetningur listamannsins er þeim mun verðmætara er verkið. Sá sem
hefur vald til að skilgreina mikilvægi listaverka er fyrir vikið mikils metinn
innan listheimsins. Þess vegna verður lista­enskan að hljóma alvarlega. Lista­
enskan má þó ekki hljóma of fræðilega og fyrir því er ákveðin ástæða.
Franski félagsvísindamaðurinn Pierre Bourdieu sagði að andstætt því sem
hann kallaði „hugmyndafræði persónutöfranna“, sem álítur góðan smekk
meðfædda náttúrugáfu, þá leiði vísindalegar athuganir í ljós að smekkur er
lærð hegðun. Samkvæmt Bourdieu er ráðandi skilgreining á viðurkenndri
menningu hverju sinni hliðholl þeim sem hafa öðlast aðgang að henni á