Þjóðarbúskapurinn - 01.04.1995, Page 36

haldist áfram hagstætt, en verð á kísiljárni hækkaði mikið árið 1993 og hefur haldist
hátt síðan.
Um viðskiptakjör þjóðarbúsins er að öðru leyti það að segja að örar breytingar á
gengi helstu mynta í viðskiptalöndunum upp á síðkastið skipta þjóðarbúið töluverðu
máli. Þar sem viðskipti skráð í Bandaríkjadollar vega mun þyngra í vöruútflutningi en
vöruinnflutningi, leiðir lækkun dollarans gagnvart Evrópumyntum og japönsku jeni að
öðru jöfnu til lakari viðskiptakjara. A móti þessu vegur hins vegar að erlendar skuldir
eru hlutfallslega miklar í dollurum og því léttir gengislækkun dollarans greiðslubyrði
erlendra skulda.
Mikilvægur hluti viðskiptakjara þjóðarbúsins tengist vaxtagreiðslum vegna erlendra
skulda. Á síðasta ári hækkuðu vextir á alþjóðlegum Qármagnsmörkuðum og þar með
vaxtakostnaður þjóðarbúsins af þeim skuldum sem bera breytilega vexti. Vegna þess að
greiðsla á vöxtum fellur venjulega til með nokkurri tímatöf, komu þessar vaxtahækkanir
ekki að fullu fram í fyrra heldur flytjast yfir á þetta ár. Það má því búast við að nokkur
hækkun verði á meðalvöxtum af erlendum skuldum á árinu.
Þegar öll þessi áhrif hafa verið tekin saman verður niðurstaðan sú að áhrif breyttra
viðskiptakjara verði neikvæð á árinu um sem svarar 14% af þjóðarframleiðslu fyrra árs
reiknað á föstu verðlagi.
Atvinnuvegirnir
Hagur sjávarútvegs. Horfur eru á að framleiðsla í íslenskum sjávarútvegi aukist um 3%
á milli áranna 1994 og 1995. Nokkur óvissa er um þróun verðs á sjávarafurðum á árinu
1995. Þetta á einkum við um verð á botnfiskafurðum. Sögulega séð er verð á botnfiski
lágt um þessar mundir. Mælt í SDR er verðið til dæmis rúmlega 17% lægra en það var
að meðaltali á árinu 1991. Ef tekið er tillit til almennrar verðbólgu í markaðslöndunum
mælist verðið nú í febrúar 25% lægra en það var að meðaltali á árinu 1991. Aftur á móti
er fískur enn tiltölulega dýr miðað við mörg önnur matvæli eins og til dæmis kjúklinga.
Þetta kann að vera meginskýringin á því að verð hefur ekki hækkað á botnfiskafurðum
þrátt fyrir efnahagslegan uppgang í helstu markaðslöndunum og takmarkað framboð af
fiski í heiminum vegna erfiðrar stöðu margra fiskstofna.
Þjóðhagsstofnun gerir ráð fyrir að verð á sjávarafurðum hækki lítilsháttár frá því sem
það er nú. Þetta samsvarar því að verðið haldi nokkum veginn í við verðbólgu í
markaðslöndunum. Þetta er tiltölulega varfærin spá, einkum ef efnahagsuppsveiflan
heldur áfram í markaðslöndunum.
Nokkur munur er á afkomuhorfum eftir greinum innan sjávarútvegs. Þannig eru
líkur á mjög góðri afkomu í rækjuveiðum og -vinnslu, en ef sumar- og haustvertíðir á
loðnu ganga ekki betur en í fyrra gæti afkoman í þeirri grein orðið erfið. Miklar vonir
eru bundnar við aukinn síldarafla, en rétt er að benda á að mikil óvissa ríkir um sölu á
saltsíld á næsta ári eftir að mikilvægustu markaðslöndin, Svíþjóð og Finnland, gengu í
Evrópusambandið.
Nú liggja fyrir niðurstöður kjarasamninga sem benda til þess að kostnaðarhækkanir
innanlands verði tiltölulega litlar og stöðugleikinn haldist. I ljósi þessa og þess sem að
firaman greinir um horfur varðandi verð sjávarafurða og framleiðslumagn telur
Þjóðhagsstofnun líklegt að afkoma botnfiskveiða verði jákvæð á árinu 1995, nokkur