Skessuhorn - 17.06.2015, Blaðsíða 40

MIÐVIKUDAGUR 17. JÚNÍ 201540
„Það er erfitt að gera sér grein
fyrir því hvernig konum leið
með það fyrir hundrað árum
að hafa ekki kosningarétt og
sama er hægt að segja um
sveitaómaga og fleiri sem ekki
höfðu þennan rétt þá,“ segir
Birgitta Jónsdóttir alþingis-
skáld og kafteinn Pírata en það
eru þeir titlar sem hún kýs að
nota yfir starfsheiti sín. Hún
segir það athyglisvert að ekki
þurfi að fara neitt rosalega
langt aftur í tímann til að finna
ýmislegt misrétti sem tíðkist
sem betur fer ekki í dag. „Fyrir
mig, persónulega, á ég erfitt
með að gera mér grein fyrir
þessu öllu. Ég sjálf hef ekki
þekkt konu sem upplifði það
að hafa ekki kosningrétt. Ég
var það ung þegar langamma
mín dó að við ræddum þetta
ekki en hún er sú persóna af
þessari kynslóð sem ég hafði
mest samneyti við. Amma mín,
sem var svo fædd árið 1922, fór
ýmsar ótroðnar slóðir í æsku.
Hún var t.d. að tefla skák og
spila fóbolta. Hvorugt þótti þá
eðlilegt að ungar stúlkur gerðu.
Hún var mjög góð í skákinni
en þorði ekki að halda áfram
vegna tíðarandans. Formæður
mínar tóku sér nú ýmislegt
fyrir hendur.“
Er hrifin af samvinnu-
félagshugsjóninni
Birgitta segist hafa fengið áhuga á
þjóðmálum með móðurmjólkinni.
Hún las líka mikið í æsku. „Ég las
mikið af ljóðum og þá eftir skáld
sem höfðu ýmislegt fram að færa í
þjóðmálunum eins og Halldór Lax-
nes, Steinn Steinarr og Jóhannes úr
Kötlum. Þetta voru skáld sem höfðu
mikil áhrif á mig. Þeir sáu heiminn á
annan og heilstæðari hátt en marg-
ir. Ég hef aldrei verið neitt flokks-
pólitísk og raunar aldrei haft neinn
áhuga á neinum flokkum,” segir
hún. „Að vera pólitískur er það að
hafa skoðanir og ég hef alltaf haft
mjög sterkar skoðanir. Það á ekki
að tengja það beint við flokka. Mér
finnst það líkjast trúarbrögðum. Á
pólitíska ásnum er ég eins og svo
margir. Ég get samsannað mig við
ýmislegt sem margir myndu segja
hægra megin en þá á ég við borgar-
legu réttindin, að sumu leyti er ég
nú vinstra megin þegar kemur að
velferð, en ég er sérstaklega hrifin
af samvinnufélagshugsjóninni sem
er kannski svolítið forn framsókn-
arlegt. Þegar ég var á Núpi í Dýra-
firði, þar sem ég var á sama tíma og
fleiri sem hafa svo dottið inn í ein-
hver pólitísk hlutverk, þá fann ég
þar hefti sem kallaðist „Heimspeki
anarkismans“ og mér fannst það
mjög heillandi hugmyndafræði að
maður bæri ábyrgð á sér og sínum
í samfélaginu sem maður er hluti af.
Þetta þekkir til dæmis fólk vel sem
hefur búið í litlum sveitarfélögum.
Þar eiga sér allir einhver hlutverk.
Maður á sér þá einhvern stað og er
um leið hluti af einhverju.“
Ákvað að verða skáld
Móðir Birgittu, Bergþóra heitin
Árnadóttir tónlistarkona, var í hópi
þeirra íslensku tónlistarmanna sem
fyrsta má telja til „trúbadora,“ þeirra
sem fluttu boðskap í tónlist sinni við
gitarspil. „Já, hún var alþýðuskáld.
Hún flutti tónlist sína meðal annars
hjá Menningar- og fræðslusamtök-
um alþýðu, sem eru samtök sem mér
finnst vanta í dag. Liður í því var að
hún fór um landið og flutti tónlist
sína. Hún samdi lög við ljóð margra
okkar bestu ljóðskálda og henni
tóks svo vel upp að tengja þau tón-
list sinni að margir héldu að ljóðin
væru hennar líka. En hún flutti boð-
skapinn þeirra og kynnti hann al-
menningi.” Birgitta segir þetta hafa
haft mikil áhrif á sig og þess vegna
hafi hún ákveðið á unglingsárum að
verða skáld en ekki tónlistarmaður.
„Fyrsta ljóðið mitt fjallaði um eft-
irmála kjarnorkustríðs. En fyrsta
ljóðabókin mín var mjög persónuleg
og fjallaði meðal annars um sjálfs-
víg föður míns, en hann hvarf í Sog-
ið á aðfangadag 1987 og hefur aldrei
fundist.“
Stóð ekki til að verða
stjórnmálamaður
Vegna þess að Birgitta ákvað fjórtán
ára gömul að verða skáld þá kallar
hún sig nú þingskáld, þó svo að hún
sé fyrst og fremst aðgerðarsinni á Al-
þingi. „Það stóð aldrei til að ég yrði
stjórnmálamaður. Það kom algjör-
lega óvænt og í kjölfar búsáhalda-
byltingarinnar. Fyrsti hópurinn sem
ég tók þátt í að búa til í ársbyrjun
2009 fékk heitið „Samstaða, banda-
lag grasrótarhópa. Ég tók svo þátt
í að búa til Borgarahreyfinguna og
fór á þing fyrst fyrir hana. Við stofn-
uðum hana formlega átta vikum fyr-
ir kosningar og í anda jafnréttis-
stefnu minnar þá lagði ég áherslu á
að við mundum fá konur í framboð
í helmingi kjördæma en það bara
tókst ekki, þess vegna ákvað ég að
gefa kost á mér í oddvitasæti á síð-
ustu stundu.“ Fyrir síðustu kosning-
ar ákvað svo Birgitta ásamt fleirum
að stofna Pírataflokkinn. Birgitta
segir það mega rekja til þess að hún
fór að vinna við vefþróun árið 1995
þegar netið var að ryðja sér til rúms.
“Ég var í talsverðu frumkvöðlastarfi
þarna og var t.d. með fyrsta gallerí-
ið á netinu í samstarfi við Apple um-
boðið, fyrstu beinu myndútsend-
inguna á netinu og ýmislegt fleira.
Fyrir þetta hlaut ég viðurkenning-
ar og á meira að segja bikar sem ég
fékk í verðlaun fyrir bestu heimasíðu
einsaklings árið 1996. Ég heillaðist
mjög af þessum heimi sem vefum-
hverfið var. Á þessum tíma var ég al-
veg að gefast upp á þessari innan-
sveitarkróníku sem tíðkast hefur á
Íslandi og öllum þessum klíkum sem
maður varð að vera í til að komst
eitthvað áfram, enda hef ég aldrei
nennt að vera í neinu svoleiðis. Ég
hef alltaf verið minn eiginn herra og
vil ekki komast áfram á verðleikum
annarra. Það er sú sterka innræting
sem ég fékk í mínu uppeldi.“ Birgitta
segist hafa skrifað mjög pólitísk ljóð
á þessum tíma sem þóttu ekki „kúl“
og náðu því ekki til margra. „Ég var
farin að trúa því að ég væri ömur-
legt skáld og jafnvel þó ekki ómerki-
legri útgáfa en Almenna bókafélag-
ið hafi gefið fyrstu ljóðabókin mína
út á sínum tíma auk þess að komast
í skólaljóðin og vera yngsta skáldið
þar. Það var mér dýrmætt þegar ég
byrjaði að nota Internetið og tengj-
ast strax lesendum mínum. Ég stóð
síðan fyrir Drápu ásamt fleira fram-
sýnu fólki sem var margmiðlunarhá-
tíð sem við sendum í beinni útsend-
ingu á Internetið og mun hafa ver-
ið ein af fyrstu myndútsendingum
heimsins á sínum tíma og eftir það
kynntist ég skáldum alls staðar að úr
heiminum sem voru að nota tækni-
lega hluti og vinna að róttækum
skáldskap. Vefurinn sem ég gerði í
kringum þessa drápu var með einu
fyrsta blogginu árið 1996 og þar
hélt ég dagbók sem var hluti af nið-
urtalningu á viðburðinn sjálfan. Í
framhaldi af þessu var mér boðið á
verðlaunaafhendingu í New York
þótt ég væri ekki að fá verðlaun sjálf.
Þar hitti ég mikið af fólki sem var að
gera stórkostlega hluti á Internetinu
og sem höfðu áhrif inn í samfélagið.
Þarna varð ég ástfangin af Internet-
inu og þeim möguleikum sem við
skapast með skapandi hugsun með
tækninni til að laga samfélagið okk-
ar.“
Það er dyggð að
deila hlutum
Birgitta segir mikinn miskilning hjá
fólki að Píratar séu bara tölvunör-
dar sem hafi ekkert fram að færa.
„Fyrst og fremst viljum við nýta
tölvutæknina til að gera þjóðfélag-
ið betra. Við viljum hvetja fólk til
að taka meiri þátt í að móta samfé-
lag sitt, að það nýti sér þá möguleika
sem tæknin veitir til beins lýðræðis
og aðhalds gagnvart valdhöfum. Við
stöndum vörð um friðhelgi einka-
lífsins, við stöndum vörð um tján-
ingarfrelsið og réttinn til að deila.
Ég þarf ekki leyfi til að lána bók sem
ég er með í höndunum en hið sama
gildir ekki um tölvugögn á Inter-
netinu. Mér var kennt það þegar ég
var barn að það væri dyggð að deila
hlutum en ekki glæpur sem það hef-
ur verið gert að á netinu. Ég hef
fullan skilning á að listamenn og all-
ir sem hafa skapað eitthvað fái borg-
að fyrir það en það verður ekki gert
með að glæpavæða deilingar á net-
inu. Mér finnst spennandi að vera í
hópi með fólki sem vill koma með
nýjar lausnir.“
Píratar eru þrír á þingi og Birg-
itta segir það hafa gert það að verk-
um að þau verði að forgangsraða því
ekki komist þau yfir allt. „Við erum
í því sem við erum best en við erum
langt í frá best í öllu. Ég hef gjarnan
verið á sömu línu og Vinstri græn-
ir í umhverfismálum og treysti svo-
lítið á þeirra dómgreind í þeim
málaflokki. Ég get svo verið fylgj-
andi Sjálfstæðisflokknum í sumu og
Samfylkingunni eða Bjartri framtíð í
öðru. Jafnvel Framsókn en ég hefði
samt viljað sjá þá leggja fram alvöru
frumvarp um samvinnufélög,“ segir
Birgitta og hlær.
Þurfum að vinna saman
„Það er alltaf verið að benda á hve
allir séu ósammála um allt á Alþingi.
Ég vil að við vinnum meira saman
að fleiri góðum málum. Ég vil líka
færa völdin nær fólkinu og get því
alls ekki sætt mig við það að skipu-
lagsvald sé tekið af sveitarfélögum.
Ég vil virkja almenning betur og
mér finnst mikilvægt að fólk geri sér
grein fyrir því hvað það er að búa í
samfélagi. Aftenging fólks við nátt-
úruna og samfélagið er hættuleg og
einangrar fólk. Þótt ég sé róttæk þá
er ég rosalega jarðbundin mann-
eskja og heimakær. Sem dæmi um
það þá var að setja niður kartöflur
um daginn og fékk fjólublátt útsæði
frá Alaska og það vill svo til að það
er í píratalitaskalnum.“
Fólk vill laga grunninn
Píratar hafa fengið mikið fylgi í
skoðanakönnunum að undanförnu
og jafnvel svo mikið að þeir fengju
hreinan meirihluta á Alþingi en
fylgið er þó minnst í Norðvestur-
kjördæmi. Birgitta segist ekki hafa
hugmynd um hvers vegna það
kjördæmi skeri sig úr en hún tel-
ur margar ástæður vera fyrir miklu
fylgi í könnunum. „Fólkið í land-
inu er vonandi komið á þann stað
að það vilji láta laga grunninn svo
sömu neikvæðu hlutirnir séu ekki
alltaf að gerast ár eftir ár. Þetta er
svolítið eins og ef ein skemmd kart-
afla er í útsæðinu þá skemmast hin-
ar líka. Kerfið er þessi skemmda
kartafla og það þarf að laga kerf-
ið. Það er hægt að laga þetta og
ég get lofað því að ef ég verð ein-
hvern tíma þingforseti þá skal ég
laga þetta. Þess vegna hef ég meiri
áhuga á að verða þingforseti en for-
sætisráðherra. Ég vil völdin inn
í þingið og ég vil gera vinnustað-
inn á Alþingi þannig að það sé fýsi-
legt fyrir ungt fólk að koma þangað
inn,” segir Birgitta Jónsdóttir þing-
skáld og kafteinn Pírata.
hb
Birgitta Jónsdóttir þingskáld og kafteinn Pírata:
Þótt ég sé róttæk þá er ég rosalega jarðbundin og heimakær
Birgitta Jónsdóttir.
Birgitta í hlíðum Kerlingar á Snæfellsnesi. Við fossinn Dynjanda, sem Birgittu þykir fallegasti foss í heimi.