Heimsmynd - 01.03.1986, Síða 58

MANNLÍF
eftir Guðrúnu Einarsdóttur
Oft heyrist sagt í umræðum manna á
milli að þessi eða hinn sé óttalegur smá-
borgari. Venjulega er þetta sagt í fremur
niðrandi merkingu en þó er visst ábyrgð-
arleysi og einhver afsökunartónn í dóm-
um af þessu tagi. Erum við kannski innst
inni hrædd við okkar eigin smáborgara-
hátt? Hér verður fjallað um smáborgara,
spurninguna um það hvað sé að vera
smáborgari, hverjir séu smáborgarar og
hvort íslendingar séu meiri smáborgarar
en aðrar þjóðir?
Við skulum skoða tvær ólíkar hug-
myndir um það hvað smáborgaraháttur
er. Fyrri hugmyndin miðast við yfirborð
og ytri tákn og öllu máli skiptir hvernig
einn maður birtist öðrum í útliti og fram-
komu. Hvaða stöðu gegnir hún? Hvernig
klæðir hann sig? Hvar búa þau? Hvaða
skemmtistaði og veitingastaði sækir
hann? Hverjir eru vinirnir? Hvaða skoð-
anir lætur hún í ljós á pólitík, menningu,
öðru fólki, hinu kyninu, fjölskyldulífi?
Hver er hjúskaparstaðan? Af hvaða ætt
er hann? Hver eru persónuleg einkenni
viðkomandi? Hvaða rauðvín drekkur
hann? Man hann eftir að þefa af tappan-
um? Og svona mætti lengi spyrja.
Svörin við ofangreindum spurningum
hafa ákveðið verðgildi í samfélaginu á
hverjum tíma og hverjum einstaklingi
mætti gefa einkunn fyrir hvert svar. Síð-
an má reikna út meðaleinkunn svaranna
og staðsetja einstaklinginn á mælikvarða,
sem gefur til kynna hvort viðkomandi
tilheyrir hópi smáborgara eða háborgara.
Jón Jónsson, hinn dæmigerði smáborg-
ari, er samkvæmt þessu láglaunamaður,
litt menntaður, á konu og fjögur börn.
Fjölskyldan býr í gömlu, óuppgerðu húsi
og keyrir um á austur-evrópskum bíl. Föt
þeirra og útlit gefa ekki tilefni til að fólk
viðri sig upp við þau. Jón sækir hvorki
tónleika né listsýningar, ekki vegna tíma-
skorts heldur vegna áhugaleysis. Háborg-
arinn Finnur Skordal er aftur á móti vel
kvæntur (konan af góðum ættum), í
góðri stöðu (framkvæmdarstjóri hjá inn-
flutningsfyrirtæki), vel menntaður og
keyrir um á BMV. Hann á gamalt upp-
gert hús, fötin eru af fínustu gerð og útlit
og framkoma óaðfinnanleg í alla staði.
Hann sækir menningarviðburði ef nokk-
ur kostur er á þótt hann eigi iðulega mjög
annríkt.
Hér á eftir fer próf sem hjálpar þér að
gera þér betur grein fyrir hvaða ytri ein-
kenni þú telur eftirsóknarverð: Finndu
tvo einstaklinga, sem þú þekkir og gefðu
þeim einkunn á bilinu 1 — 10 varðandi eftir-
talda þætti: Föt, húsnæði, útlit, persónu-
leika, framkomu, hegðun, starf, vini,
stjórnmálaviðhorf, þátttöku í listalífi,
hjúskaparstöðu, ætterni. Finndu meðal-
einkunn allra þáttanna og staðsettu svo
einstaklingana á mælikvarða eftir því.
Þegar þú hefur lokið við að gefa tveimur
einstaklingum sem þú þekkir einkunn,
þá gefðu sjálfum þér einkunn á sama
hátt. Niðurstöðurnar getur þú síðan not-
að til að gera þér grein fyrir hvar þú
stendur samkvæmt eigin mati.
Seinni hugmyndin er nokkuð annars
eðlis en sú fyrri. Hún gerir okkur kleift
að ákvarða hverjir eru smáborgarar, ekki
á grundvelli ytra borðs, heldur á grund-
velli þess hugarfars, sem að baki ytra
borðinu liggur. Birtist ákveðinn einstakl-
ingur á þennan eða hinn veginn í fram-
komu og útliti til þess beinlínis að verða
eftirsóknarverður í sínum augum eða
annarra, eða vegna innri sannfæringar?
Hvernig getum við greint þarna á milli?
Ef einstaklingurinn birtist á ákveðinn
hátt til þess eins að vera eftirsóknar-
verður, þá liggur þörfin til að upphefja
sjálfan sig yfir aðra til grundvallar. Ef
einstaklingurinn birtist hins vegar á
ákveðinn hátt af innri sannfæringu, hefur
hann enga þörf til þess að upphefja sig
(eða lítillækka).
Innri sannfæring kemur í veg fyrir að
þú staðsetjir þig á mælikvarða og berir
þig saman við aðra. Hún fær þig til þess
að gera eitthvað af innri nauðsyn óháð
því verðgildi, sem það hefur. Þegar innri
58 HEIMSMYND