Heimsmynd - 01.03.1986, Síða 92

Heimsmynd - 01.03.1986, Síða 92
... MATARÆÐIS- BREYTING LEIÐIRTIL LÆKKUNAR Á TÍÐNI KRANSÆÐARSTÍFLU. í tóbaksreyk hafa fundist yfir fjögur þúsund niismunandi efni og efnasambönd. Nikótínið veldur aukinni tilhneigingu til hjartsláttaróreglu, sem kann að geyma skýringu á aukinni tíðni skyndidauða meðal reykingafólks. andi reykingavenja, mismunandi líkams- þunga og blóðþrýstings, þannig að sjálf hreyfingin virtist gegna þarna hlutverki. Eins og í umfjölluninni um samband mat- aræðis og kransæðasjúkdóma má einnig setja fram efasemdir hér, vegna þess að um úrval getur verið að ræða. Hugsan- legt er að íþróttaiðkunin bæti ekki heilsuna heldur séu það hinir hraustu sem leggi stund á hana. Sennilega eru flestar ef ekki allar athuganir á fólki því marki brenndar að erfitt er að hrekja þessar efaserhdir. Vegna þessa rökfræði- lega vanda var gerð rannsókn á öpum, sem gefur sterka vísbendingu um að hreyfing hafi beinlínis verndandi áhrif gegn kransæðakölkun. Öpunum var skipt í þrjá hópa. Fyrsti hópurinn fékk venjulega apafæðu og við þær aðstæður er kransæðakölkun fágætt vandamál. Annar hópurinn fékk kost ríkan af mett- aðri dýrafitu og kólesteróli og þeir apar fengu veruleg kransæðaþrengsli, jafnvel kransæðastíflu, og dóu skyndidauða. Þriðji hópurinn fékk líka þennan óholla, fituríka kost en var látinn þramma á göngubretti um tvær klukkustundir á dag. Kransæðakölkun var miklu minni í þeim en í félögum þeirra sem ekkert hreyfðu sig. í þessari apatilraun reyndist hreyfingin hafa ótvíræð verndandi áhrif gegn kransæðaþrengslum og -stíflu. Ekki er alveg ljóst hvernig á þessu stendur en íþróttaiðkun hefur í för með sér verulega hækkun á háþéttni lipópróteinum, sem að ofan er getið (góða kólesterólið) sem eru talin hreinsa kólesteról úr slagæða- veggjum. Auk þess hamla þær gegn blóð- segamyndun, hafa hagstæð áhrif á kol- vetnaefnaskipti og draga úr öðrum áhættuþáttum eins og offitu, háum blóð- þrýstingi og reykingum. Hér hefur verið stiklað á aðeins ör- fáum atriðum þar sem greinilegt sam- band ríkir á milli lifnaðarhátta eða lífs- stíls og heilsufars, jafnvel langlífis. Ahersla hefur verið lögð á alvarlegustu sjúkdómana og algengar dánarorsakir en ótalin eru fjölmörg dæmi um hve lifnað- arhættir gegna stóru hlutverki í framþró- un sjúkdóma. Þannig eru vímuefni ekki bara sjúkdómsvaldar heldur einhverjir stærstu slysavaldar þjóðfélagsins og mið- punktur allrar afbrotastarfsemi. PERSÓNULEGT VAL - PERSÓNU- LEG ÁBYRGÐ Á örskömmum tíma í sögunni hafa lífsskilyrði íslendinga breyst frá því að heilsa og ævilengd hafi fyrst og fremst ráðist af ytri aðstæðum, árferði eða því hvort drepsóttir bárust að ströndum til þess að vera að verulegu leyti í höndum þeirra sjálfra og mótast af þeim lífsstíl er þeir temja sér. Þessari vitneskju fylgir að sjálfsögðu mikil persónuleg ábyrgð. Stundum heyrist því fleygt að þessi atriði skipti litlu máli vegna þess að hár aldur sé ekkert kappsmál. Því sé sama þótt heilsuspillandi líferni stytti aðeins ævi- skeiðið. Þess grundvallarmisskilnings gætir að umfjallaðir sjúkdómar klippi snyrtilega síðustu ár ævinnar af og stytti þannig ellina. Þvert á móti má leiða að því rök, að ellin lengist á kostnað ung- dómsára þar sem hrörnunarsjúkdómar ganga fyrr í garð en ella. Öldrun hefur verið skilgreind sem starfræn hnignun líffæra sem kemur smátt og smátt á löngum tíma. Á unga aldri búa líffærin yfir starfrænum varasjóði, sem er frá fjórum til tíu sinnum meiri en þarf til að lifa. Ungur maður getur þannig aukið afköst hjartans fimmfalt og lungnanna tífalt við áreynslu miðað við það sem þarf í hvíld. Þessi starfræni varasjóður minnkar smám saman og þrýtur loks al- veg. Hins vegar er það breytilegt eftir einstaklingum hve hratt þetta gerist og öldrunarrannsóknir benda til að einnig á þessu sviði séum við að verulegu leyti okkar eigin gæfusmiðir. Þannig virðist bæði andleg og líkamleg hrörnun, sem kemur snemma, helst stafa af vannotkun fremur en af sliti. Komið hefur á daginn að þjálfunarhæfni gamals fólks, bæði andleg og líkamleg, er miklu meiri en menn gerðu sér grein fyrir. Það má ef til vill segja að ryð en ekki slit sé aðal óvinur líkamans. Kransæðaþrengsli, lungnaþemba og lungnakrabbi á miðjum aldri eru allt dæmi um ótímabæra hrörn- un þar sem varasjóður líffæranna hefur verið notaður í ótíma. Þar sem reykingar hafa mikla þýðingu fyrir alla þessa sjúk- dóma, beinlínis kalla yfir neytandann ótímabæra hrörnun, er erfitt að hugsa sér heilsufarsþátt þar sem persónulegt val og um leið persónuleg ábyrgð gegnir stærra hlutverki. 92 HEIMSMYND
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140

x

Heimsmynd

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Heimsmynd
https://timarit.is/publication/1408

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.