Heimsmynd - 01.04.1990, Síða 37

Um það leyti sem hann útskrifaðist

var hann kvæntur Raisu. Að ofan útskriftarmyndin. Til hægri trú-
lofunarmyndin.
við að bæta sjálfan sig. Hann hefur
óhagganlegt traust á eigin skarpskyggni,
skrifar sjálfur hjá sér athugasemdir á
leiðtogafundum og ákveður sig á stund-
inni. Háttsettur amerískur ráðgjafi segir
með undrun og að-
dáun: „Hann getur
snúið á tíeyringi.“
Með fráhvarfi
sínu frá Brésnefs-
kenningunni kippti
hann stoðunum und-
an kommúnista-
stjórnum austur-
blakkarinnar og þær
hrundu hver af ann-
arri í Póllandi, Ung-
verjalandi, Austur-
Þýskalandi, Tékkó-
slóvakíu, Búlgaríu
og meira að segja
Rúmeníu. I nóv-
ember lýsti hann
hugsjón sinni um
nýja Evrópu, „sam-
félag fullvalda lýð-
ræðisríkja sem
mundi þurrka út
markalínu austurs
og vesturs.“ Síðan þá hefur komist af
stað keðjuverkun úrsagnarhreyfinga inn-
an Sovétríkjanna sjálfra, sem jafnvel
snilligáfu hans sjálfs til að sannfæra aðra
um réttmæti skoðana sinna getur orðið
ofviða að halda í skefjum. En Gorbatséff
hefur viðurkennt það sem hingað til hef-
ur verið óhugsanlegt fyrir nokkurn sov-
étleiðtoga, eða yfirleitt nokkurn leiðtoga
í veraldarsögunni, sem fremur hafa kos-
ið að vaða áfram í villu og svíma en að
viðurkenna að þeim geti orðið á mistök:
„Við látum okkur ekki detta í hug lengur
að við höfum alltaf rétt fyrir okkur,“
sagði hann. Við höfum ákveðið, ótvírætt
og fortakslaust, að byggja stefnu okkar á
grundvelli frelsis til að velja og hafna.“
Það er þessi einstæði kjarkur til að
hugsa á skapandi hátt, jafnvel meðan
hann er með sinn fótinn hvorum megin
við gliðnunarlínu sögunnar, sem hefur
áunnið honum hylli og vinsældir hvar-
vetna sem hann ferðast utan Sovétríkj-
anna. “Forza, Gorby,“ kölluðu Italir til
hans í heimsókn hans þangað í nóvem-
ber - áfram, þú getur það, eins og þegar
áhorfendur að íþróttakappleik hvetja
sína menn með köllum og hvatningar-
hrópum. Og raunar má til sanns vegar
færa að hann sé í kapphlaupi við söguna.
„Hversu margar hersveitir hefur páf-
inn?“ sagði Stalín háðslega í stríðslokin,
þegar rætt var um að fá hans heilagleika
til að lýsa yfir stuðningi við bandamenn.
En þessi eftirmaður hans taldi ekki fyrir
neðan virðingu sína að ræða við hand-
hafa lykla himnarík-
is. Daginn fyrir
heimsókn sína til
páfans hafði hann
játað fyrir heiminum
að sovétvaldið hefði
gert mistök með því
að meðhöndla trúar-
brögðin á „einfeldn-
ingslegan hátt“.
Hann hafði komið
til að kunngera páf-
anum um ný lög um
samviskufrelsi, sem
hann var að vinna
fylgi heima fyrir.
„Ég átti kjarnmiklar
viðræður við hans
heilagleika um
stjórnmál og siðferði
og altæk mannleg
gildi,“ sagði Gorbat-
séff að loknum við-
ræðum þeirra.
Hvern hefði órað fyrir því fyrir tveimur
árum að kerfi kommúnismans, byggt á
kennisetningu stéttabaráttunnar, mundi
breyta sjálfu sér nóg til þess að taka í
mál að til væru algildar mælistikur á
mannréttindi?
í fagmannlega unnum fréttatilkynn-
ingum, sem dreift var fyrir Italíuheim-
sókn Gorbatséffs, var perestrojku lýst
sem „siðferðilegri hreinsun þjóðfélagsins
og opnun skapandi möguleika á frjálsri
og alhliða uppbyggingu persónuleikans“.
Skilgreiningin hefur stöðugt verið að
Tillögur Gorbatséffs um nýtt embætti forseta með víðtækara
valdsvið vekja ugg í brjósti margra. Er hann að taka sér alræðisvald
til að koma á lýðræði? Eða er hann að taka sér alræðisvald á gamla
góða rússneska mátann? NÝI FORSETINN GETUR:
• Útnefnt forsætisráðherra. • Komið á beinni stjórn sinni.
• Sett rikisstjórnina af. • Rofið þing.
• Gert tillögur um lagasetningu. • Útnefnt forsetaráð sem ekki
• Samið við ríkisstjórnir annarra ber ábyrgð fyrir þinginu og
landa. skipað er forsætisráðherran-
• Tekið sér stöðu yfirmanns um, utanríkisráðherranum,
heraflans. varnarmálaráðherranum, ör-
• Tilnefnt nefnd til endurskoð- yggismálaráðherranum,
unar stjórnarskrárinnar. dómsmálaráðherranum, yfir-
• Undirritað lög og synjað þeim manni KGB og forseta æðsta
samþykktar. ráðsins.
• Lýst yfir striði en getur ekki sent her út fyrir landamærin. Nýr tsar, nýr Stalín, eða Ijós-
• Lýst herlög í gildi og lýst yfir móðir nýs þjóðskipulags? Það
neyðarástandi. mun tíminn leiða í Ijós.
HEIMSMYND 37