Heimsmynd - 01.04.1990, Blaðsíða 74

SMYND 1990
BÆKUR
I
Nýlega kom út í Bandaríkjunum
bókin Sovéskar konur - sigla
milli skers og báru (Doubleday).
Höfundurinn Francine du Plessix Gray
gerði sér fjórum sinnum ferð til Sovétríkj-
anna og ræddi við konur af öllum stigum
þjóðfélagsins, allt frá Siberíu til Georgíu.
Bókin hefur vakið athygli þar sem hún er
unnin samtímis og sovéska kerfið er að
breytast með glasnoststefnu Gorbatséffs.
Ef marka má bókadóma erlendra blaða og
tímarita er bókin athyglisverð fyrir margra
hluta sakir. Sumt í viðhorfi sovéskra
kvenna er þegar þekkt en fleira vekur
furðu kynsystra þeirra á Vesturlöndum.
Það er alkunna að sovéskar konur hafa
búið við erfiðar að-
stæður og mikið
vinnuálag. Pað er
einnig vitað að fóstur-
eyðingar eru stundum
eina getnaðarvörnin
sem stendur þeim til
boða.
Höfundurinn Fran-
cine du Plessix Gray
segir í nýlegu tíma-
ritsviðtali að mikillar
óþolinmæði gæti hjá sovéskum konum
vegna stöðu þeirra í atvinnulífinu þar sem
þær ,eru flestar í hlutverki púlshestanna.
Um áraraðir hafa þær möglunarlaust sætt
sig við að eiga ekki kost á getnaðarvarnar-
pillum eða tíðatöppum og sætt sig við að
keyra traktora eða vinna í vélsmiðju ef
þörf var þar. pessi þögn hefur nú verið
rofin með bók Gray en þar ræða konur
opinskátt um einkahagi sína. Margar
þeirra eru reiðar og skynja að vandi þeirra
er hvergi viðurkenndur heima fyrir. A
móti hverri barnsfæðingu eru fjórar til átta
fóstureyðingar framkvæmdar. Líkt og á Is-
landi þykir það engin hneisa að vera ein-
stæð móðir hins vegar er algengt að sov-
éskar konur gangi í hjónaband um tvítugt
og sovésk rannsókn leiddi í ljós að ein af
hverjum fjórum brúðum er ófrísk á brúð-
kaupsdaginn.
Flestar sovéskar konur vinna utan heim-
ilis, en bæði kynin virðast almennt standa í
þeirri trú að að líffræðilega standi karlar
betur að vígi í andlega krefjandi störfum
og það sé ekki við hæfi að konur séu yfir-
menn karla. Ein fárra kvenna, sem viður-
kenndi fyrir Gray að hún væri jafnréttis-
sinni, sagði að þrátt fyrir mikið vinnuálag
á sovéskum konum væru þær rígbundnar í
gömlu ímyndinni um kvenlega eiginleika
og karlmannlega. Þessi feministka vitnaði í
Chekov, „ef þú óttast einmanaleika
gakktu þá ekki í hjónaband." Að mati
hennar er dregin upp sú mynd í sovéskum
fjölmiðlum af hjónabandinu að það sé eini
verðugi vettvangurinn. Samkvæmt sov-
ésku ímyndinni væru annars vegar ösku-
buskur sem fórna sér fyrir fjölskyldu og
hins vegar sérvitringar eða sjálfstæðar
nornir sem byggju einar og yfirgefnar í
skóginum. Pótt sovéskar konur hafi borið
uppi atvinnulífið í sjötíu ár er enn brýnt
fyrir þeim mikilvægi þess að þjóna eigin-
mönnum sínum. Gray segir þessar yfirlýs-
ingar athyglisverðar, ekki vegna þess að
þær endurspegli almennt viðhorf, heldur
hitt að konur eru farnar að rífast upphátt
um stöðu sína í þjóðfélaginu. Það er ekki
mjög langt síðan að fjöldi kvenrithöfunda
var í þrælkunarbúðum vegna skrifa sinna
um aðbúnað sovéskra kvenna sem oftast
voru vélritaðir bæklingar eða dreifirit. Al-
gengustu kvartanirnar voru skortur á al-
mennri heilsugæslu kvenna og skortur á
nauðsynjavörum.
Annað viðhorf sem Gray fannst ein-
kennandi kom frá
karlkyns kvensjúk-
dómalækni. Þegar hún
spurði hann hvort
kvenkyns læknar
mættu fordómum í
Sovétríkjunum svaraði
hann að sjálfur vildi
hann ekki ráða kven-
kyns lækna þar sem
best upplýstu kven-
sjúklingarnir vildu
frekar láta karlkyns lækni annast sig.
Þá vakti það furðu hennar að yngri kon-
urnar voru síður jafnréttissinnaðar en mið-
aldra konurnar sem höfðu látið hendur
standa fram úr ermum í uppbyggingu Sov-
étríkjanna eftir síðari heimsstyrjöld þar
sem fimmtán milljónir manna létu lífið.
Blaðakona á fertugsaldri sagði aðspurð að
það væri út í hött að karlmaðurinn væri
heima og gætti bús og barna meðan konan
ynni úti. Þessi kona var þeirrar skoðunar
að karlmaðurinn yrði alltaf að vera skrefi
á undan konu sinni. Þegar Gray spurði
hana hvort henni fyndist óhugsandi að
elska karlmann sem jafningja sinn svaraði
hún að ef kona og maður væru jafningjar
vorkenndi konan honum og vorkunnsemi
væri móðurleg tilfinning svipað og kona
fyndi gagnvart meiddu barni.
Sjálf er Gray dóttir rússneskrar konu
sem flutti frá Sovétríkjunum 1926 og gekk
að eiga franskan diplómat en niðurstaða
hennar er sú að konur í Sovétríkjum nú-
tímans hugsi á svipuðum nótum og konur
gerðu á Vesturlöndum fyrir hálfri öld. Þá
kom henni á óvart að flestar menntakonur
sem hún hitti þekktu lítið til kenninga Sig-
munds Freud eða Simone de Beauvoir.
Vestræn tískublöð liggja ekki á glám-
bekk í Sovétríkjunum og Gray komst að
því að það er ekki óhætt að senda ein-
hverjum þau í pósti þar sem þeim er stol-
ið. Blöð af þessu tagi eru seld á svörtum
markaði fyrir vikulaun verkamanns. Ólíkt
þeirri ímynd sem margir kunna að hafa af
valdamiklum konum í
einræðisríkjum komst
Gray að því að margar
þeirra voru hinar elsku-
legustu, hlýlegar og kven-
legar í framkomu.
74 HEIMSMYND
Francine Gray, höfundur búkarinnar, varpar
Ijósi á stöðu kvenna í Sovétríkjunum.
fæddist í Brussel þann 22.
apríl, 1854. Hann hlaut frið-
arverðlaun Nóbels 1913. La-
fontaine hlaut lagamenntun í
Brussel og varð snemma virt-
ur sem sérfræðingur í al-
þjóðalögum. Hann var laga-
prófessor við Nýja háskólann
í Brussel og kjörinn á þing
fyrir sósíalista rétt fyrir alda-
mótin. Hann var fulltrúi
Brussel á alþjóðlegum friðar-
ráðstefnum og á þingi Þjóð-
arbandalagsins 1920-1921.
Hann var einn af forkólfun-
um sem lagði til að alþjóða-
dómstóli yrði komið á lagg-
irnar.
Að rækta garðinn sinn.
John Claudius Loudon,
skoskur landslagsarki-
tekt og einn mesti
áhrifamaður á garðyrkju síns
tíma, fæddist í Lanarkshire í
Skotlandi 8. apríl 1783 og dó
í London 1843. Skrif Lou-
dons um garðrækt mótuðr
almennan smekk í Bretlandi
Viktoríutímans þegar vax-
andi miðstétt var komin í að-
stöðu til að hafa litla garða
fyrir framan hýbýli sín.
Asamt konu sinni, rithöfund-
inum Jane Webb, skrifaði
hann heilmikið um garðrækt
en þekktustu verk hans eru
Suburban Gardener og Villa
Companion.
Clare Boothe Luce,
skáld, ritstjóri, þing-
maður og síðar
sendiherra Bandaríkjanna á
Ítalíu, fæddist 10. apríl 1903 í
New York en hún lést árið
1987. Clare Boothe var rit-
stjóri tímaritsins Vanity Fair
á fjórða áratugnum og giftist
Time-Life-sjálfum, það er út-
gefandanum Henry Luce,
1935. Þá átti hún eitt hjóna-
band að baki. Hún skrifaði
nokkur leikrit sem flutt voru