Heimsmynd - 01.04.1990, Blaðsíða 72

SMYN D 1990
þekkt fyrir hraða, fimi og
fyrir að fullkomna dansspor-
in þar sem dansarinn stekkur
upp og víxlleggur fæturna í
loftinu. Aður höfðu karl-
dansarar eingöngu stokkið.
Til að auðvelda hreyfingar
sínar á sviðinu varð Marie
Camargo fyrst dansmeyja til
að stytta pils sitt upp á miðja
kálfa. Hún tók einnig hælana
af ballettskónum sínum og
var í þröngum bol sem síðar
urðu fyrirmynd hefðbund-
inna ballettbúninga.
Camargo byrjaði sem ball-
erína í Brussel og dansaði
einnig í Rúðuborg áður en
hún steig á svið í Parísar-
óperunni í fyrsta sinn 1726.
Hún varð fyrst verulega fræg
fyrir dans sinn þegar hún
komst að í sólóhlutverki
vegna forfalla annarrar dans-
meyjar. Upp frá því varð hún
nafn í samkvæmislífi borgar-
innar og hafði mikil áhrif á
klæðnað og hárgreiðslu ann-
arra kvenna. Hún hætti að
dansa um fertugt en hafði áð-
ur tekið sér hlé og var þá í
sambúð með aðdáanda sín-
um, Clermont greifa.
Kona sem skrifaöi um ást.
Enski skáldsagnahöf-
undurinn Charlotte
Bronte fæddist í
Yorkshire, Englandi þann 21.
aprfl, 1816. Hún notaði dul-
nefnið Currer Bell og varð
þekkt fyrir bók sína Jane
Eyre (1874) um konu sem
barðist við eðlislægar þrár
sínar heft af félagslegu um-
hverfi. Varð bókin alveg nýtt
innlegg inn í skáldskap Vikt-
oríutímans, þar sem ást konu
var í fyrsta sinn lýst út frá
hennar eigin sjónarhóli.
Hún var prestsdóttir, ein
af sex börnum Patricks Bron-
te sem var af írsku bergi
brotinn og konu hans Maríu
72 HEIMSMYND
Eldhestur á ís
Leikhópurinn Eldhestur mun frumsýna leikritið
Eldhestur á ís eftir Elísabetu Jökulsdóttur í kring-
um tuttugasta apríl. Þetta er fyrsta leikrit Elísa-
betar, skrifað fyrir samkeppni Pjóðleikhússins og Listahá-
tíðar kvenna 1985 og hlaut þar önnur til þriðju verðlaun
ásamt leikriti Kristínar Bjarnadóttur Gœttu þín.
„Ég hafði aldrei reynt að skrifa leikrit fyrr,“ segir Elísa-
bet, „og auk þess er það skrifað á mjög stuttum tíma, svo á
því voru margir hnökrar sem við í leikhópnum erum núna
að plokka af.“ Auk Elísabetar eru í leikhópnum Eldhesti
leikkonurnar Sólveig Halldórsdóttir, Vilborg Halldórsdótt-
ir og Bryndís Petra Bragadóttir, leikstjórinn Hlín Agnars-
dóttir, leikmyndateiknarinn Daníel Þorkell Magnússon og
ljósameistarinn Elísabet Ronaldsdóttir. f leikritinu eru
þrjár persónur, þrjár konur: sú í glerinu, hún og hin. Elísa-
bet er treg til að upplýsa um hvað verkið fjallar, segir öll
góð leikrit hafa marga fleti og áhorfendur yrki í þau sína
merkingu eftir hugarástandi hvers og eins. En: „Það er um
ástina. Hvernig ástin breytir manneskjunni. Opnar hana
og lokar henni. Lætur hana verða til. Ég veit að þetta er
hættuleg niðurstaða þar sem við búum stöðugt við svo
mikla afskræmingu á ástinni í dægurlagatextum, sápuóper-
um og reyfurum þar sem dregnar eru upp billegar glans-
myndir og ástin þannig útjöskuð. En ástin er sterkt skap-
andi afl, flæði sem kemur ýmsu af stað og lætur fólk kynn-
ast sjálfu sér. Ástin er ákveðinn þroski sem þarf að ganga í
gegnum, fær okkur til að spyrja hver er ég? áður en leiðin
til annarra manna tekur við. Fyrst kemur ástin og löngu
seinna frelsið.“
Leikrit um ást þar sem allar persónurnar eru konur?
„Já, en grunntónninn er ástin milli karls og konu og von-
andi tekst að koma til skila ósýnilegri nálægð karlmanns-
ins. Þetta eru tvær konur, hún og hin. Hún er ástfangin en
hin er búin að gefast upp á ástinni. í rás leiksins gerist eitt-
hvað og undir lokin er ekki ljóst hvaða hlutverk hvor
þeirra hefur. Glerbúinn er ekki beinn þátttakandi í leikn-
um. Hún er einhvers konar alheimsvitund. Alviturt og al-
heimskt ævafornt ungbarn, sem kemur með sínar vanga-
veltur og sínar útleggingar ótilkvatt, leggur út af orðum
hinna og setur þau í nýtt samhengi.“
Þetta er þá framúrstefnuleikrit? „Mér er illa við svona
merkimiða. Þetta er bara Eldhestur á ís. Ekkert flókið og
háfleygt. Heldur hrátt og barnslegt og vekur vonandi
barnslegar tilfinningar hjá áhorfendum. Það væri óskandi
að áhorfendur gengju svolftið ástfangnir út. Því ástin er afl
sem steypir manni í glötun í þeim skilningi að hún fær fólk
til að kanna áður óþekkt svið.“
Annað leikrit eftir Elísabetu verður frumflutt í Ríkisút-
varpinu f tengslum við Listahátíð í júní og auk þess er hún
að vinna í stóru leikriti með tuttugu til þrjátíu persónum.
Hún hefur framundir þetta aðallega birt ljóð og sendi fyrir
tæpu ári frá sér ljóðabókina Dans í lokuðu herbergi, en nú
hefur hún sem sagt snúið sér að leikritun, auk þess sem
hún stefnir að því að senda frá sér smásagnasafn innan
skamms. Hún segir ólíkt að fást við leikritun og ljóðagerð:
„Leikrit eru dramatík og hreyfing en ljóðin kyrrstaða. Það
er þó líkt að því leyti að formið er knappt. Það verður að
passa sig á að segja ekki of mikið.“D
Branwell. Charlotte missti
móður sína kornung sem og
tvö elstu systkinin. Faðirinn
hélt heimili fyrir Charlotte,
Emily og Anne sem allar
urðu síðar þekktar fyrir
skáldverk sín og soninn Patr-
ick Branwell. Uppeldi þeirra
var sérstakt. Systurnar sóttu
heimavistarskóla þar sem
vistin var æði ströng og lýsti
Charlotte því síðar í Jane
Eyre: Sjálfsœvisaga (sem hún
er aðeins að hluta). Þau
bjuggu við einangrun heima
á prestssetrinu og sögðu
hvert öðru sögur, margt af
því sem þau skálduðu sjálf.
Charlotte varð kennslu-
kona tæplega tvítug en líkaði
starfið illa þótt hún þyrfti á
laununum að halda til að
geta stutt fjölskyldu sína.
Hún hafnaði tveimur hjú-
skapartilboðum og gerðist
barnfóstra um skeið til að
hjálpa bróður sínum Patrick
að greiða niður skuldir sem
hann hafði stofnað til. Við
Patrick voru bundnar miklar
vonir sem listamann en hann
var í eðli sínu veiklundaður,
drykkfelldur og háður óp-
íumi.
Árið 1842 fóru systurnar
Charlotte og Emily til Bruss-
el til að æfa frönskuna sína
en þær hugðust stofna skóla
saman. I Brussel kynntust
þær virtum kennara, Const-
antin Héger, sem sá hvaða
hæfileikum þær voru búnar.
Eitthvað fór vinskapur hans
og Charlotte fyrir brjóstið á
frú Héger en í honum kynnt-
ist hún í fyrsta sinn manni
sem hvatti hana áfram í rit-
störfum. Hún hreifst af vits-
munum hans og kímnigáfu
en hann bægði allri tilfinn-
ingasemi frá og segja margir
að þetta samband hafi verið
nauðsynlegur liður í þroska
Charlotte sem skáldkonu. Á
árunum í Brussel lagði hún
grundvöllinn að framtíð sinni
og ritstörfum.
Árið 1845 gáfu hún og
Emily út ljóðabók undir dul-
nefnum af ótta við að gagn-
rýnendur brygðust öðruvísi
við þar sem um kvenhöfunda
var að ræða. Aðeins tvö ein-
tök seldust. Utgefandinn
neitaði að gefa út fyrstu bók-
ina hennar, Professor: A Ta-
le. en bauð henni að gefa út
verk ef um meiri spennu væri
að ræða. Jane Eyre kom út
árið 1848 og varð metsölu-
bók, ólíkt Wuthering Heights
sem Emily systir hennar gaf