Ársrit um starfsendurhæfingu - 2014, Síða 56

56 www.virk.is
UPPLÝSINGAR
A
Ð
S
E
N
D
G
R
E
IN
Aðhvarfsgreining hlutfallavar framkvæmd
til þess að meta forspá frumbreytanna
um árangur í starfsendurhæfingunni
og eru niðurstöður kynntar í töflu 2. Þar
kemur fram að trú á eigin getu við náms-
og starfsákvörðunartöku spáir fyrir um
árangur náms- og starfsendurhæfingar
að teknu tilliti til aldurs, menntunar og
hindrunar. Trú á eigin getu til náms- og
starfsákvörðunartöku hefur hlutfallslíkindi
yfir 1, sem þýðir að því meiri sem trú
einstaklings er á eigin getu til náms- og
starfsákvörðunartöku, því meiri líkur eru
á því að endurhæfing skili árangri. Þetta
á við óháð aldri eða menntunarstöðu ein-
staklinganna og því hvort hindranir séu af
líkamlegum eða andlegum toga. Jafnframt
kemur fram að aldur spáir fyrir um árangur
náms- og starfsendurhæfingarinnar að
teknu tilliti til annarra breyta. Niðurstöður
sýna að eldri aldurshópurinn (40 ára og
eldri) var ólíklegri en sá yngri (18-39 ára)
til þess að ná árangri. Hvorki menntun né
tegund hindrunar spáðu fyrir um árangur
náms- og starfsendurhæfingarinnar.
Tafla 2. Forspá frumbreytanna (trúar á eigin
getu til náms- og starfsákvörðunartöku,
aldurs, menntunar og tegundar
hömlunar) um árangur náms- og
starfsendurhæfingarinnar.
getu til náms- og starfsákvörðunartöku
spáði fyrir um árangur náms- og
starfsendurhæfingarinnar, á þann hátt að
þeir sem höfðu meiri trú á eigin getu voru
líklegri til að ná árangri.
Eins og vænst var voru yngri nemendur
Hringsjár (18–39 ára) líklegri til að hafa
stundað nám og/eða verið í vinnu en
þeir eldri (40 ára og eldri). Eru þessar
niðurstöður í samræmi við niðurstöður
erlendra rannsókna sem tengjast
starfsendurhæfingu (Burke-Miller o.fl.,
2006). Crisp (2005) telur líklegt að eldra
fólk hafi verið lengur frá vinnumarkaði og
gæti því átt erfiðara með að snúa aftur á
vinnumarkaðinn. Snemmtæk íhlutun gæti
því skipt gríðarlega miklu máli. Burke-
Miller o.fl. (2006) telja eldri þátttakendur í
starfsendurhæfingu þurfa sérstaka athygli.
Mikilvægt er að hvetja eldra fólk til að nýta
sér og þróa eigin starfshæfni, aðstoða það
við að markaðssetja reynslu og þroska og
hvetja það til endurmenntunar, eigi það
ekki afturkvæmt á sama starfsvettvang.
Árangur náms- og starfsendurhæfingar
tengdist ekki menntun fólks, sem kom
nokkuð á óvart. Er þessi niðurstaða
þó í samræmi við rannsókn Guðrúnar
Hannesdóttur (2009), þar sem ekki
reyndust tengsl milli fyrri menntunar og
árangurs endurhæfingar. Guðrún telur
líklegt að niðurstaða rannsóknar hennar
stafi meðal annars af því að menntun
þeirra sem hafa lokið starfs- eða iðnnámi
hafi ekki nýst þeim eftir að hafa lent í
skerðingu vegna slysa eða sjúkdóma.
Einnig er hugsanlegt að þeir sem hafi meiri
menntun eigi meiri réttindi úr lífeyrissjóði og
það gæti dregið úr hvata til þess að stunda
vinnu (Guðrún Hannesdóttir, 2009).
Tilgáta þess efnis að þeir sem glíma
við líkamlegar hindranir séu líklegri til
að ná árangri en þeir sem glíma við
andlegar hindranir stóðst ekki. Þetta er
ekki í samræmi við niðurstöður erlendra
rannsókna (Beveridge og Fabian, 2007).
Erfitt er að segja til um hvers vegna
þessi munur greinist ekki hér á landi en
í rannsókn Beveridge og Fabian (2007)
kom í ljós að þeir sem glímdu við andlegar
hindranir höfðu minni skuldbindingu til
náms.
Á þessari rannsókn eru ýmsar takmarkanir.
Ber þar helst að nefna að úrtakið er lítið
eða 121 einstaklingur, þannig að túlka
ætti niðurstöður af varfærni. Einnig að í
þeim erlendu rannsóknum sem hér hefur
verið fjallað um er miðað við starf eftir
endurhæfingu en hér er miðað við nám
og/eða starf. Því þarf að gæta varúðar við
samanburð við erlendar niðurstöður.
Starfsendurhæfing er mikilvægur þáttur í
því að koma í veg fyrir eða seinka örorku
og ánægjulegt að sjá hversu góðum
árangri hún skilar samkvæmt niðurstöðum
þessarar rannsóknar. Að einstaklingur
verði virkur í samfélaginu þrátt fyrir
skerta starfsgetu er mjög mikilvægt fyrir
einstaklinginn sjálfan jafnt og samfélagið.
Hafa verður í huga að nemendahópur
Hringsjár er mjög fjölbreyttur. Það er
ekki hægt að setja alla undir sama hatt,
úrræðin verða að vera einstaklingsmiðuð.
Einnig þarf að hafa í huga að þó
ákvörðunartaka sé mikilvæg í starfsþróun
einstaklingsins þarf fyrst og fremst að
aðstoða fólk í starfsendurhæfingu við að
yfirstíga hindranir. Hlutverk ráðgjafans er
að aðstoða einstakling við að takast á við
þessar hindranir svo viðkomandi geti orðið
virkur í námi og starfi.
Niðurstöður rannsóknarinnar gefa ráð-
gjöfum í starfsendurhæfingu og náms- og
starfsráðgjöfum á öðrum starfsvettvangi
hugmynd um hvernig hægt er að hátta vinnu
með þátttakendum sem hafa litla trú á eigin
getu til náms- og starfsákvörðunartöku. Til
að geta aðstoðað þann hóp betur getur
verið gagnlegt að skoða hvað einkennir
þá einstaklinga. CSDE-mælitækið getur
reynst vel til að finna þá einstaklinga sem
þurfa viðeigandi aðstoð. Gott er að hafa
kenningu um hugræna vinnslu upplýsinga
að leiðarljósi í þeirri vinnu. Hún leiðbeinir
skref fyrir skref um hvernig best er að
sinna ráðgjöf af þessu tagi og hvaða
skref það eru sem einstaklingar ganga í
gegnum til þess að taka góðar og upplýstar
ákvarðanir (María Dóra Björnsdóttir, Sif
Einarsdóttir og Jónína Kárdal, 2008).
Samkvæmt kenningunni geta ráðgjafar til
dæmis auðveldað þátttakanda að vinna
með neikvæðar hugsanir, sem geta haft
mikil áhrif á trú á eigin getu til náms- og
starfsákvörðunartöku.
Trúa á eigin getu 2,25*
Aldur 0,20*
Menntun 1,27
Fötlun 0,38
Hlutfallslíkindi
* p 0,01
Heildarlíkan fyrir trú á eigin getu, aldur,
menntun og fötlun, x2 (5, N=88) = 16,43,
p <0 .01
Umræða
Niðurstöður rannsóknarinnar leiddu í ljós
að 81% útskrifaðra nemenda Hringsjár
fóru í nám og/eða vinnu að náms- og
starfsendurhæfingunni lokinni. Er þessi
niðurstaða í samræmi við aðrar rannsóknir
á þessu sviði (Guðrún Hannesdóttir, 2009;
Halldór Sigurður Guðmundsson o.fl.,
2011; Sigurður Thorlacius o.fl., 2002).
Niðurstöður sýndu einnig að trú á eigin