Ársrit um starfsendurhæfingu - 2015, Síða 16

Ársrit um starfsendurhæfingu - 2015, Síða 16
16 www.virk.is V IR K á atvinnuleysisbótum við komu til VIRK, 66% af þeim sem voru á dagpeningum hjá sjúkrasjóðum stéttarfélaga, 43% af þeim sem voru á endurhæfingarlífeyri, 55% af þeim sem voru á fjárhagsaðstoð og 25% örorkulífeyrisþega. Þ.e. hlutfall þeirra sem útskrifast með vinnugetu lækkar eftir því sem framfærslan á sér stað fjær vinnumarkaðnum við komu til VIRK. Það skiptir einnig máli hvernig einstakling- ar upplifa þjónustuna og hvaða áhrif hún hefur haft á þeirra líf og lífsgæði. Allir einstaklingar sem ljúka þjónustu hjá VIRK fá senda þjónustukönnun, sem þeir eru beðnir að svara, með ýmsum spurningum um þjónustuna og einstaka þætti hennar. Mynd 16 inniheldur upplýsingar úr þessari könnun en þar má sjá að einstaklingar telja að þjónusta VIRK hafi haft mikil áhrif á stöðu þeirra hvað varðar bæði bætta sjálfsmynd og aukna vinnugetu. Þróun starfsgetumats Í dag er ákvörðun um rétt til örorkulífeyris byggð á mati á vangetu en ekki mögulegri getu einstaklinga til starfa. Mat og ákvörðun á rétti til bóta byggir því yfirleitt á upplýsingum um sjúkdómsgreiningar og mögulegar hindranir. Þetta kerfi er ekki hvetjandi og mörg vestræn ríki hafa unnið að því að breyta þessari nálgun þannig að einblínt sé fyrst og fremst á getu einstaklinga til starfa og þeir þannig hvattir til að nýta getu sína og styrkleika á vinnumarkaði eins og mögulegt er. Þetta er einnig í samræmi við áherslur og leiðbeiningar sem hafa komið frá OECD. En hvað þýðir það að meta starfsgetu en ekki vangetu til starfa? Læknar hafa í mörgum tilfellum þurft að leggja mat á vangetu út frá einu viðtali við einstakling eða jafnvel skoðun á pappírum og þá stundum notast við spurningalista með tiltekinni stigagjöf. Því hefur verið haldið fram að mat á getu sé ekki flóknara en svo að snúa formerkjum mats á vangetu við, þannig að ef niðurstaðan er sú að hlutfall örorku sé 60% þá sé getan 40% — en er það virkilega svona einfalt? Staðreyndin er sú að ef meta á getu á raunhæfan hátt verður að taka tillit til fleiri og flóknari breyta, sem gerir matið að mörgu leyti flóknara og tímafrekara. Skoða þarf möguleika og störf á vinnumarkaði og eins er óraunhæft að meta starfsgetu án þess að einstaklingurinn fái viðeigandi aðstoð og tækifæri til að efla styrkleika sína og takast á við þær hindranir sem eru til staðar vegna afleiðinga sjúkdóma eða slysa. Til að meta starfsgetu á sanngjarnan hátt þarf að láta reyna á hana og hugsan- lega hafa áhrif á og breyta ýmsum þáttum, bæði hjá einstaklingnum sjálfum og í umhverfi hans. Starfsgeta snýst því ekki eingöngu um einstaklinginn sjálfan heldur einnig um möguleika og tækifæri í síbreytilegu umhverfi (sjá mynd 17). Til dæmis eru mörg dæmi þess, bæði hér á landi og í öðrum löndum, að einstaklingar sem glíma við erfiða sjúkdóma eða meðfæddar skerðingar hafi öðlast fulla vinnugetu með auknum möguleikum í upplýsingatækni og aukinni aðstoð. Það að meta getu til starfa frekar en van- getu krefst því bæði breytinga á matskerfi og matsferlum og einnig breyttra viðhorfa og hugsunar í samfélaginu. Einnig þarf að tryggja öllum einstaklingum góðan og skilvirkan þjónustuferil í starfsendur- hæfingu þar sem markmiðið er að vinna að því að takmarka hindranir sem eru til staðar og efla getu og styrkleika einstaklinga ásamt því að finna þeim stað við hæfi á vinnumarkaði. Það er aðeins í gegnum slíkt ferli sem við getum á sanngjarnan hátt metið getu einstaklinga til starfa á vinnumarkaði. VIRK hefur á undanförnum sex árum fjár- fest í mikilli þróunarvinnu við uppbyggingu á starfsgetumati í samvinnu við tugi sérfræðinga bæði hérlendis og erlendis. Öllum þeim einstaklingum sem ekki treysta sér á vinnumarkað í lok þjónustu hjá VIRK er boðið í formlegt starfsgetumat þar sem eftirfarandi spurningum er svarað: 1) Er starfsendurhæfing fullreynd? 2) Er starfsgeta til staðar og þá að hvaða marki? Svör við þessum spurningum eru mikilvæg bæði fyrir einstaklinginn sjálfan og þá aðila sem taka ákvörðun um rétt viðkomandi til greiðslna vegna starfsgetumissis. Þessum spurningum verður hins vegar ekki svarað án þess að að tekið sé mið af niðurstöðum starfsendurhæfingarferils og því er ekki unnt að byggja upp faglegt starfsgetumat án þess að tengja það því ferli sem á sér „Ef horft er á fjölda einstaklinga en ekki stöðu- gildi þá eru um 72% þeirra einstaklinga sem lokið hafa þjónustu hjá VIRK annað hvort í launuðu starfi, virkri atvinnuleit eða í lánshæfu námi við lok þjónustu.“ Gefðu líðan þinni og starfsgetu einkunn á kvarðanum 0-10 þar sem 0 er lægsta og 10 hæsta einkunn 10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0 Mynd 16 Einkunn 3,9 7,1 2,5 5,8 Sjálfsmynd Vinnugeta í upphafi þjónusta í lok þjónustu

x

Ársrit um starfsendurhæfingu

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ársrit um starfsendurhæfingu
https://timarit.is/publication/1412

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.