Morgunblaðið - 19.10.2019, Page 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. OKTÓBER 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Peninga-þvætti ergríðarlegt
vandamál og hefur
vandinn aðeins
magnast eftir því
sem rafrænni
tækni hefur fleygt
fram og hægt er að
flytja peninga
landa á milli á augabragði. Eðli
málsins samkvæmt er erfitt er
að átta sig á umfangi peninga-
þvættis í heiminum. Talið er að
peningaþvætti nemi á milli
tveggja og fimm hundraðs-
hluta af heimsframleiðslunni.
eða allt frá 800 milljörðum til
tvö þúsund milljarða dollara
(100 til 250 billjónir íslenskra
króna). Þetta er stjarnfræðileg
upphæð.
Alþjóðlegur starfshópur um
aðgerðir gegn peningaþvætti
og fjármögnun hryðjuverka,
sem gengur undir skammstöf-
uninni FATF og nú er undir
forustu Kínverja, hefur í vik-
unni þingað í París. Heimurinn
er allur undir hjá þessum
starfshópi og af einhverjum
ástæðum hefur kastljós hans
beinst að Íslandi. Þykir honum
regluverkinu á Íslandi ábóta-
vant og hefur fyrir vikið ákveð-
ið að setja Ísland á gráan lista.
Auk Íslands var Mongólíu og
Simbabve bætt á gráa listann,
en Eþíópía, Srí Lanka og Túnis
þóttu hafa bætt ráð sitt og voru
fjarlægð af listanum.
FATF virðist vera með tvo
lista, annan gráan og hinn
svartan. Á svarta listanum eru
aðeins tvö ríki, Norður-Kórea
og Íran. Nú ber hins vegar svo
við á Parísarfundinum að
FATF hótar því að bæta gráu
ofan á svart með því að flytja
Pakistan af gráa listanum á
þann svarta komi Pakistanar
ekki skikki á sín mál innan
fjögurra mánaða.
Peningaþvætti er jafn gam-
alt glæpum. Með einhverjum
hætti þarf að villa heimildir á
illa fengnu fé og koma því í um-
ferð. Þá er skattfælni ákaflega
mannlegt fyrirbæri.
Fjármálakerfi heimsins hef-
ur í tímans rás verið sérlega
opið fyrir peningaþvætti og að
taka á móti peningum án þess
að spyrja of margra spurninga
um uppruna þeirra. Upp í hug-
ann koma svissneskir bankar
og skattaskjól á framandi stöð-
um á borð við Tortólu og Pan-
ama, en einnig er óhætt að
nefna fjármálamiðstöðvar víða
um heim, til dæmis Lúxemborg
og London.
Sagt hefur verið að væri
greiddur fjármagnsskattur af
öllu því fé sem einræðisherrar
og rummungar í Afríku hafa
sölsað undir sig og komið fyrir
á aflandsreikningum dygði það
til afborgana af öllum er-
lendum skuldum
álfunnar.
Af nógu er að
taka í peninga-
þvættismálum
þessa dagana auk
þess sem megnið
af því, sem nú er
stundað í þeim efn-
um, mun ekki
koma fram fyrr en síðar, ef
nokkurn tímann.
Í nýjasta tölublaði vikurits-
ins The Economist er fjallað
um hneykslið vegna peninga-
þvættis Danske Bank og Swed-
bank í Eistlandi og vanda
þeirra við að endurheimta
traust viðskiptavina og eftir-
litsstofnana. Þeir virðast þó
ekki hafa bakað nein vandræði
gagnvart FATF í heimalöndum
sínum.
Í heimildarmyndinni Þving-
un, sem sýnd var á kvikmynda-
hátíðinni RIFF fyrr í mánuð-
inum, var því lýst hvernig
fasteignamarkaðurinn á Ítalíu
gegnir hlutverki peninga-
þvottavélar fyrir mafíuna.
Sennilega hefur FATF ekki
fengið boðsmiða á þá ágætu
mynd.
Ef litið er til umfangs pen-
ingaþvættis í heiminum vekur
traust að FATF skuli hafa Ís-
land í sigtinu. Þessi áhersla
veldur því án vafa að óbóta-
menn í heiminum skjálfa á
beinunum, hvort sem um er að
ræða dagfarsprúða skattsvik-
ara, skipulagða glæpahringi
eða hryðjuverkasamtök.
Sérstaka athygli vekur að í
allri þeirri umræðu, sem fram
hefur farið um Ísland og pen-
ingaþvætti, hefur ekkert komið
fram svo hönd á festi um að hér
sé stundað umfangsmikið pen-
ingaþvætti. Umræðan snýst öll
um það að regluverkinu sé
ábótavant, ekki hafi verið grip-
ið til fullnægjandi aðgerða
gegn peningaþvætti og fjár-
mögnun hryðjuverka.
Ef eitthvað er að marka
þetta hefur verið gripið til full-
nægjandi aðgerða gegn pen-
ingaþvætti og hryðjuverkum í
öllum öðrum löndum heims.
Samkvæmt því ætti peninga-
þvætti að vera nokkurn veginn
úr sögunni.
Svo virðist þó ekki vera.
Kannski er ástæðan sú að það
er eitt að taka upp regluverk
og annað að framfylgja því. Ef
til vill væri nær að skoða hvort
regluverkið virkaði en hvort
það væri fyrir hendi.
Hinir ágætu listamenn hjá
FATF ættu kannski að velta
því fyrir sér áður en þeir taka
sér fyrir hendur að ráðast að
orðspori Íslands. Vitaskuld
getur verið að pottur sé brot-
inn á Íslandi í þessum efnum,
en hann er víðast hvar í heim-
inum verr farinn en hér.
Stórbrotið
peningaþvætti
grasserar um allan
heim en af ein-
hverjum ástæðum
kemst Ísland á gráan
lista eitt fárra ríkja}
Með Ísland í sigtinu
Þ
ann 14. okt. sl. var ég með sérstaka
umræðu á Alþingi um fíkniefna-
faraldurinn. Ég er að verða orðlaus
á andvaraleysi stjórnvalda gagn-
vart þeirri neikvæðu þróun sem nú
á sér stað á fíkniefnamarkaðnum. Ástandið er
skelfilegt.
Hugsum okkur að hér færust 35 til 50 ein-
staklingar á ári hverju slysa í vegaumferð, á sjó,
í flugi eða af öðrum orsökum. Ég efast ekki um
að við slíkar aðstæður myndu stjórnvöld ræsa
út öll viðbragðsteymi sem fyrir finnast í landinu
og jafnvel bæta mörgum fleiri við. Hvernig
stendur þá á því að svo allt of lítið er gert í for-
vörnum og úrbótum til að stöðva þennan fíkni-
efnaharmleik sem fer nú vaxandi með hverju
ári?
Viðkvæmt en hlaðið fordómum
Málefnið er sannarlega viðkvæmt. Við erum að tala um
veikindi sem hafa mátt sæta ótrúlegum fordómum allt of
margra. Ef litið er til síðustu þriggja ára hefur vímu-
efnaneysla í æð vaxið gríðarlega. Alltaf fjölgar í hópi nýrra
sprautuneytenda, sem eru einnig að verða sífellt yngri.
Neysla örvandi vímuefna svo sem kókaíns og amfetamíns
vex, sem og neysla ópíóíða. Allar tölur sýna þetta.
Ástandið hefur aldrei verið alvarlegra. Þörf fólks á því
að komast í meðferð og fá hjálp er alltaf að aukast.
Sameinumst – hjálpum þeim
SÁÁ, heilbrigðisyfirvöld og sveitarstjórnir þurfa að
sýna samstöðu. Ég hef þá óbilandi trú að samtakamáttur
okkar geti orðið til þess að við getum náð
raunverulegum árangri í baráttunni við fíkni-
vandann. Það er öruggt að ástandið fer versn-
andi og sést það best á því að á rúmu ári hefur
biðlistinn á Vog lengst um 100 manns og telur
nú rétt um 700 einstaklinga. Það er staðreynd
að yfir 6.000 einstaklingar á aldrinum 20-40
ára hafa læknisfræðilega verið greindir fár-
veikir af fíknisjúkdómi. Þetta eru hrikalegar
tölur.
Óvirk í samfélaginu
Vonleysi og depurð einkennir bæði neyt-
endur og ástvini þeirra.
Stór hluti þess unga fólks sem kemur til
meðferðar á Sjúkrahúsinu Vogi er algjörlega
óvirkur í samfélaginu. Hann er ekki á vinnu-
markaði og sinnir heldur ekki uppeldi barna
sinna. Líkamleg og andleg heilsa þeirra sem koma vegna
langvarandi neyslu er mjög slæm, ekki hvað síst hjá ung-
um konum.
Tökum saman höndum
Einhvers staðar verður að byrja. Ég vil sjá biðlistum
eftir fyrstu hjálp eytt strax. Það þarf að byggja nýja álmu
við sjúkrahúsið Vog. Ég vil sjá það besta og faglegasta
sem við eigum í baráttunni vera eflt enn frekar.
Köstum frá okkur fordómum og allri afneitun. Ráðumst
til aðgerða strax. Við megum ekki missa fleiri ástvini okk-
ar í ótímabæran dauða.
Inga
Sæland
Pistill
Fíkniefnafaraldurinn: Þjóðarharmleikur
Höfundur er alþingismaður og formaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Alexander Kristjánsson
alexander@mbl.is
Með aukinni sjálfvæðinguaksturs aukast þærkröfur sem gera verðurtil umferðarmerkinga.
Eigi bílar að geta lesið slík merki er
mikilvægt að alþjóðlegum stöðlum sé
fylgt. Þetta segir Einar Pálsson, for-
stöðumaður þjónustusviðs hjá Vega-
gerðinni.
Margir ökumenn nýrra bíla
kannast við það að bíllinn virðist að-
stoða þá við að halda sér innan ak-
reinanna. Umhverfisskynjun bíla
byggist, enn sem komið er, aðallega
á myndgreiningu umferðarmerkja
og annarra vegmerkinga, en fæst
ekki með hjálp staðsetningarbún-
aðar.
Helsta undantekningin eru þó
líklega upplýsingar um hámarks-
hraða, en þær fá bílar jafnan gegn-
um leiðsögutæki sem búin eru svo-
kallaðri hraðaþekju, gagnagrunni
um hámarkshraða á vegum.
„Það þarf ekki nema smá snjóföl
til að hylja yfirborðsmerkingar,“
segir Einar og bætir við að því sé
töluverð áskorun að ætla sjálfkeyr-
andi bílum að aka við allar aðstæður
á Íslandi. „En tækninni fleygir fram.
Það má hugsa sér að í framtíðinni
verði umferðarmerkin með ein-
hverjum innbyggðum búnaði sem
ökutækið getur skynjað þegar ekið
er nálægt því, án þess að það þurfi
endilega að „sjá“ á merkið.“
Endurskoðun umferðar-
merkja stendur yfir
Skipaður hefur verið starfs-
hópur sem á að endurskoða reglu-
gerð um umferðarmerki, en Einar á
sæti í þeim hópi fyrir hönd Vega-
gerðarinnar. Spurður hvort veiga-
mikilla breytinga megi vænta með
reglugerðinni, segir hann svo ekki
vera. „En við fylgjum Vínarsáttmál-
anum um einsleitni umferðarmerkja,
sem er auðvitað mikilvægt fyrir slíka
bíla því þeir geta greint þau bann-
merki.“ Ekki þurfi því að finna upp
hjólið í snjallbílavænum umferð-
armerkjum heldur fyrst og fremst að
sjá til þess að merkin falli að alþjóð-
legum stöðlum, sem bílaframleið-
endur laga sig að.
„Eins og staðan er nú snýst
þetta aðallega um að umferðarmerk-
ingarnar séu í samræmi við það sem
er í Evrópu.“
En hvaða breytinga má vænta
með nýjum umferðarmerkingum?
„Við erum meðal annars að
horfa á þessi breytilegu umferðar-
merki,“ segir Einar og vísar til tölvu-
stýrðra merkja sem breyta má fyrir-
varalaust, til dæmis eftir dagtíma.
Slík merki eru algeng víða erlendis,
en fágæt hér á landi enda ekki getið
sérstaklega í reglugerð um umferð-
armerki. Þau má þó finna á stöku
stað, til dæmis við gatnamót Bú-
staðavegar og Reykjanesbrautar, við
Sprengisand í Reykjavík, en þar er
tölvustýrt umferðamerki sem bann-
ar vinstri beygju af Bústaðavegi inn
á Reykjanesbraut á annatímum.
Ferðamannavegvísar
Önnur breyting sem er til skoð-
unar er innleiðing nýrra vegvísa,
sem ætlaðir eru ferðamönnum.
„Ferðamönnum hefur fjölgað mikið
síðustu árin og hingað til lands er
kominn hópur sem er ekki endilega
að ferðast á milli bæja heldur á milli
ferðamannastaða,“ segir Einar. Því
sé nú til skoðunar að innleiða nýja
tegund skilta, brúna vegvísa, sem
vísi veginn milli áhugaverðra ferða-
mannastaða, til hliðar við gulu skiltin
sem lóðsa menn bæjanna á milli.
Kröfur til umferðar-
merkja aukast
Morgunblaðið/RAX
Merki Umferðin stýrir sér ekki sjálf. Staðlaðar merkingar eru snjallbílum
mikilvægar. Talið er mikilvægt að merkin falli að alþjóðlegum stöðlum.
Borgarstjórn Reykjavíkur sam-
þykkti á dögunum tillögu
borgarfulltrúa Sjálfstæðis-
flokksins þess efnis að gerð
yrði heildarúttekt á umferðar-
merkingum í Reykjavík með til-
liti til tækninýjunga í sam-
göngum. Á þar meðal annars að
ganga úr skugga um að yfir-
borðsmerkingar akreina og
gangbrauta séu nægilega skýr-
ar fyrir bíla til að greina skilti,
hraðamerkingar og gang-
brautarmerkingar í samræmi
við staðla. Lengi hafa brotalam-
ir verið á síðastnefnda atriðinu,
og víðar en í Reykjavík þar sem
gangbrautir eru merktar á ýmsa
vegu, eða jafnvel alls ekki.
Í bókun fulltrúa Sjálfstæðis-
flokksins segir að Reykjavík eigi
að hafa burði og metnað til að
innleiða sjálfkeyrandi tækni á
götur borgarinnar, fyrst sveitar-
félaga.
Borgin verði
í fararbroddi
REYKJAVÍKURBORG ENDUR-
SKOÐAR MERKINGAR