Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2016, Blaðsíða 69

Fagið07/16
ÞEgar lækning er ekki lengur möguleg standa sjúklingar, sem
takast á við lokaþátt alvarlegra sjúkdóma, frammi fyrir ættingjum og
vinum og velta fyrir sér hvort, eða hvernig, þeir ættu að ræða við sitt
nánasta fólk um ástand sitt og horfur. Sérstaklega veitist mörgum
erfitt að hefja umræður um eigin yfirvofandi dauða og auk þess eru
viðbrögð nánustu aðstandenda oft eitthvað á þá leið að „við ætlum
ekki að gefast svona auðveldlega upp“.
Sjúklingurinn, sem um ræðir, hefur oft mjög skýra mynd af
því hvert stefnir, en þrótturinn þverr, verkir aukast og aukinnar
verkjameðferðar er þörf, auk þess sem róandi lyf og svefnlyf slæva
og minnka meðvitund sjúklingsins. Þegar svo er komið eru tækifærin
fyrir umræðu um eigin dauða orðin færri og skömmu síðar engin. Það
er með öðrum orðum vafasamt að fresta slíkri umræðu þegar greining
sjúkdóms leiðir í ljós að lækning er ekki lengur möguleg.
Það eru einungis nokkrir áratugir síðan þeirri aðferð var hætt á
Vesturlöndum að segja ekki sjúklingum hversu alvarlegt ástand þeirra
væri orðið. Á seinni árum hafa siðferðislegar hefðir læknavísindanna
breyst í þá átt að segja satt og rétt frá í öllum meginatriðum (e.
conditional disclosure) (Field og Copp, 1999; Gorer, 1965). Þar er
tekist á við annars vegar réttindi sjúklings til að fá réttar upplýsingar
og hins vegar að fá að halda í vonina eða réttinn til að vita ekki
hvernig komið er. Í heilbrigðisþjónustu er stöðugt verið að leita
jafnvægis varðandi þessi réttindi.
Í nútímaumönnun er almennt mælt með að umræða um
lífslokameðferð hefjist mun fyrr í líknarmeðferð en áður var (Mack
o.fl., 2012; National Consensus Project for Quality Palliative Care
2015; Smith o.fl., 2012; Quill, 2000). Nýlegar rannsóknir benda
til að ávinningur fyrir sjúklinginn sé fyrir hendi (Steinhauser o.fl.,
2000). Aðrar rannsóknir benda til að samtölin dragi úr áhættunni
á því að beitt sé öllum tiltækum úrræðum til lækninga þó víst sé að
lækning muni ekki bera árangur og aukaverkanir meðferðarinnar
muni hafa slæm áhrif á líðan sjúklingsins á lokaskeiði lífsins (Mack
o.fl., 2010; Weeks o.fl., 1998; Wright o.fl., 2008). Rannsóknir á
nánustu aðstandendum, sem missa ástvini sína, hafa og leitt í ljós
að langtímaávinningur er að bæði að upplýsingum og tímanlegri
vitneskju um að ástvinurinn sé að deyja. Tímanleg vitneskja dregur
úr líkum á langvinnri sálfræðilegri vanlíðan (psychological trauma)