Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2016, Blaðsíða 47

Fagið03/08
Aldraðir og sjúklingar með heilabilun, alvarlega sjúkdóma eða
mjaðmabrot eru líklegri til að fá óráð en aðrir. Óráð er heilkenni
sem einkennist af truflun á meðvitund, vitrænni getu og skyntúlkun.
Það byrjar skyndilega og hefur sveiflukenndan gang. Algengi óráðs
hjá sjúklingum á lyflækningadeildum er 20-30% og 10-50% hjá
sjúklingum eftir skurðaðgerðir. Sjúklingar sem fá óráð hafa skertari
lífslíkur, eru líklegri til að fá heilabilun, fá frekar fylgikvilla, þurfa
lengri sjúkrahúsdvöl og meiri endurhæfingu en aðrir sjúklingar. Allt
þetta eykur verulega kostnað fyrir heilbrigðiskerfið. Með forvörnum
er hægt að koma í veg fyrir óráð og bæta horfur sjúklinga.
Einkenni óráðs
Í leiðbeiningunum er mælst til þess að kannað sé við innlögn hvort
nýlega hafi komið fram breytingar á hegðun sjúklings. Upplýsingar um
það geta komið frá sjúklingi sjálfum, aðstandanda eða umönnunar-
aðila. Óráð hefur verið flokkað í undirflokka eftir eðli einkenna. Það
getur einkennst af vanvirkni (hypoactive) eða ofvirkni (hyperactive)
en sumir sjúklingar sýna merki um hvort tveggja. Sjúklingar með
ofvirknieinkenni óráðs geta verið eirðarlausir, órólegir og árásargjarnir
en hinir draga sig í hlé, eru hljóðir og sofandalegir enda er þetta
stundum kallað þögult óráð. Almennt eru verri horfur hjá þeim sem fá
þögult óráð en það er jafnframt síður greint og meðhöndlað. Það getur
verið erfitt að greina blandað og þögult óráð. Einnig getur verið erfitt
taFla 1. EinkEnni óráðs
Ofvirknieinkenni óráðs Vanvirknieinkenni óráðs
Rugl Minnkuð einbeiting
Breyting á skyntúlkun, s.s. Hæg viðbrögð
sjón- eða heyrnarofskynjanir
Eirðarleysi Minnkuð líkamleg virkni
Óróleiki Minnkaðar hreyfingar
Svefntruflanir Breytt matarlyst
Skortur á samvinnu Hlédrægni
Breyting á samskiptum, Framtaksleysi
skapferli, hugarástandi
eða viðhorfum