Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2016, Blaðsíða 72

Fagið10/16
Áhugaskapandi samtal: Samtalsaðferðin áhugaskapandi samtal
þróaðist í meðferð við fíkn en hefur síðan verið aðlöguð öðrum
meðferðarsviðum (Miller og Rollnick, 2002; Rogers, 1951). Í
rannsókninni, sem hér er til umfjöllunar, var aðferðin löguð að
umönnun dauðvona sjúklinga.
Þó áhugaskapandi samtal sæki
margt í smiðju annarra aðferða
eru ýmsir þættir aðferðarinnar
einkennandi fyrir hana, meðal
annars markviss beiting spegl-
ana í stað spurninga í samtali
og skilyrðislaus virðing fyrir
persónumörkum (e. autonomy).
Brautryðjendur aðferðarinnar
hafa lagt áherslu á að aðferðin eigi að vera viðfang vísindarannsókna
og er aðferðin því hentug við að skipuleggja gagnreynd inngrip. Þó
aðferðin sé í sjálfu sér ekki flókin krefst hún töluverðrar þjálfunar.
Rannsóknir benda til að hæfni í að beita henni verði aðeins náð
með því að nota aðferðina undir leiðsögn sérþjálfaðra leiðbeinenda
(Forsberg, 2010).
Rannsakendur, sem beita áhugaskapandi samtölum, leitast við
að skoða sambandið á milli ákveðinna atriða í samtalinu og hegð-
unar- eða viðhorfsbreytinga. Það hefur meðal annars komið í ljós að
speglanir (sjá kafla um inngrip hér neðar) hafa þann eiginleika að
sjúklingurinn skynjar að viðmælandinn hlusti með athygli á það sem
hann/hún er að segja og leitist við að skilja aðstæður viðkomandi.
Þegar það gerist skynjar sjúklingurinn að viðmælandinn sýni samhygð
(e. empathy). Aðgerðabinding (e. operationalization) samhygðar-
hugtaksins í rannsóknum innan áhugaskapandi samtala byggist á því
að meta hvernig skjólstæðingurinn skynjar samtalið. Það er meðal
annars gert með spurningum þar sem sjúklingurinn er beðinn um að
svara að hve miklu leyti honum fannst meðferðaraðilinn leitast við
að skilja líðan sína á tíu stiga kvarða. Útkoman er síðan borin saman
við sjálfstæðar mælingar á hljóðrituðum samtölum þar sem samtalið
er metið af sérþjálfuðum matsaðilum. Þannig er líka mögulegt að
skoða sambandið á milli þess hvernig sjúklingurinn skynjaði samhygð
og hvernig það síðan tengist hegðunarbreytingum. Einnig hvað það
Áhugaskapandi samtal
ögrar ekki persónumörkum
sjúklings og byggist á
„gagnreyndum boðskiptum“
og siðferðilegri sjálfbærni.