Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2019, Qupperneq 71

Umönnun veikra nýbura á Landspítala
Á fæðingardeild Landspítalans var annast um veika nýbura og
fyrirbura í einu 8–10m2 herbergi inni af almennu barnastof-
unni á sængurlegudeild. Þar voru þrír til fjórir hitakassar með
einföldu gleri og oft fimm til sex vöggur. Súrefni var í kútum
sem stóðu við hlið hitakassanna og súrefnisslanga leidd inn í
kassann. Munnsogstæki voru notuð til að soga frá vitum barn -
anna. Engir síritar (mónitorar) né önnur hjálpartæki voru til-
tæk til að fylgjast með ástandi barnanna. Ljós mæður og hjúkr-
unarfræðingar notuðu ekki hlustpípur til að meta öndun og
hjartslátt barnanna heldur lögðu fingur eða lófa á brjóst barn -
anna og gáfu súrefni í samræmi við litarhátt þeirra. Á þessum
tíma var almennt talið að ef lítið súrefni væri gott þá væri mikið
súrefni enn betra (jorgensen, 2010). Stundum var band bundið
um ökkla barnanna og leitt út úr hitakassanum svo auðveldara
væri að hreyfa við þeim ef vart yrði við litarbreytingar og önd-
unarstopp (gunnar Biering og ragnheiður Sigurðardóttir, 1999).
Sömu starfsmenn önnuð ust nýfæddu börnin á barnastofu
fæðingardeildarinnar og veiku nýburana og fyrirburana. Oftast
voru það tveir starfsmenn, ein ljósmóðir eða hjúkrunarfræð-
ingur og einn sjúkraliði. heilbrigðu börnin gátu verið 24–28
talsins þannig að auðvelt er að gera sér í hugarlund að oft hafi
verið handagangur í öskjunni. nær ómögulegt var að koma við
heimsóknum foreldra eða annarra að standenda til veiku nýbur-
anna eða fyrirburanna. Einn lítill gluggi var þó á herberginu
sem vísaði út á ganginn og var hægt að hafa uppi tilburði til að
sýna foreldrum nýburann þar í gegn ef heilsa barnsins leyfði.
hvorki var aðstaða fyrir samvistir barns og foreldra né mögu-
legt að foreldrar gætu tekið þátt í umönnun barna sinna. Þó var
stundum farið með börnin, ef ástand þeirra leyfði, inn á skrif-
stofu barnalæknisins (eftir vinnutíma hans) þar sem foreldrar
gátu haldið á barni sínu í smástund. Sumir nýburar dvöldu
margar vikur og jafnvel mánuði í þessu litla herbergi á sængur -
kvennagangi áður en þeir höfðu heilsu til að útskrifast heim
(ragnheiður Sigurðardóttir, 2012).
Hjúkrunarfræðingar og veikir nýburar
Á upphafsárum sértækrar meðferðar fyrir veika nýbura á Land -
spítalanum fór kennsla ljósmæðra- og hjúkrunarfræði nema
fram í tveimur skólum, Ljósmæðraskóla Íslands og hjúkrunar -
skóla Íslands. Á fæðingardeildinni störfuðu aðallega ljósmæður
en í stöku tilfellum einnig hjúkrunarfræðingar og var óalgengt
að hjúkrunarfræðingar færu inn á starfssvið ljósmæðra og
öfugt. hjúkrunarfræðingar störfuðu helst á kvenlækningahluta
fæðingardeildarinnar og síðar á sængurlegu deildum og þar
með á barnastofunni þar sem veiku nýbur arnir lágu. Líklega
má rekja ástæðuna fyrir því að hjúkrunarfræðingar frekar en
ljósmæður voru fengnir til að starfa með veika nýbura til þess
að hluti af námi hjúkrunarfræðinga á þessum tíma var bæði
bóklegt og verklegt nám í barnahjúkrun en ekki hjá ljósmæðr -
um.
Undirbúningur að stofnun
Vökudeildar
Veikir nýburar og fyrirburar sem fæddust utan Landspítala, það
er á landsbyggðinni eða á fæðingarheimilinu, voru lagðir inn
á barnadeild Landspítala sem árið 1965 fékk nafnið Barnaspítali
hringsins. Þangað voru einnig fluttir nýburar af barnastofu
fæðingardeildarinnar sem þurftu meiri öndunar aðstoð eða á
skurðaðgerðum að halda. Á árunum 1957–1976 var því annast
um veika nýbura á tveimur stöðum á Land spít alanum og að -
búnaður gagnvart börnum og fjölskyldum mjög mismunandi.
Það var því talið enn brýnna að stofna sérstaka deild þar sem
öllum nýburum væri sinnt (ragnheiður Sigurðardóttir, 2012)
enda var það orðin venja erlendis þar sem ör þróun hafði átt
sér stað í meðferð veikra nýbura.
Skömmu fyrir árið 1970 var farið að huga að stækkun fæð -
ingardeildarinnar. Í tengslum við stækkunina tókst gunnari Bier -
ing barnalækni að vinna hugmynd sinni um sérstaka deild fyrir
veika nýbura brautargengi þrátt fyrir nokkra mótspyrnu bæði
innan og utan spítalans. fljótlega eftir að ákvörð un var tekin
um stofnun deildarinnar var farið að huga að sérhæfingu starfs-
fólks. Markmiðið var að í það minnsta þrír hjúkrunarfræðingar
með ljósmæðramenntun færu utan til framhaldsnáms í ung-
barnagjörgæslu. Þetta þótti mikil skuldbinding og var sjaldgæft
að hjúkrunarfræðingur færi í tveggja ára ljós mæðra nám eftir
að hafa lært hjúkrunarfræði og auk þess í framhaldsnám er-
lendis að því loknu. úr varð að einungis einn hjúkrunarfræð-
ingur fór þessa leið, ragnheiður Sigurðardóttir (einn greinar-
höfunda). hún fór til eins árs náms í ungbarnagjörgæslu við
háskólasjúkrahúsið í Dundee í Skotlandi eftir að hafa lokið
ljósmæðranámi hérlendis. ragnheiður kom til starfa á fæðingar -
deildina að námi loknu, vann ásamt gunnari að undirbúningi
stofnunar nýburagjörgæsludeildar og tók svo við starfi deildar -
stjóra við opnun deildarinnar. Tveir barnalæknar voru á þess -
um tíma einnig í sérnámi í nýburalækningum og hófu störf við
deildina skömmu eftir að hún var opnuð. Einnig störfuðu ljós -
mæður, hjúkrunarfræðingar og tveir sjúkraliðar við deildina á
upphafsárum hennar, alls tólf starfsmenn.
upphaf þjónustu við veika nýbura á íslandi — stofnun vökudeildar
tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 95. árg. 2019 71