Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2019, Síða 78

réttum en bjóða frekar meira af heitum mat og ávöxtum. Einnig kom fram að nokkur
matarsóun fælist í að það gleymdist að afpanta sérfæði og maukfæði þegar yrðu breyt-
ingar hjá heimilisfólki.
Í hnotskurn sýna niðurstöður könnunarinnar á Eir að nokkur matarsóun á sér stað
þar sem 358,3 kg eða 59,7 kg á dag að meðaltali af nýtanlegum mat fór til spillis á átta
dögum. Því má áætla að samtals 2,2 kg af nýtanlegum mat hafi farið í ruslið á hvern
einstakling á þeim átta dögum sem könnunin náði til, eða 0,275 kg á dag. Á hjúkrun-
arheimilinu Eir búa 185 einstaklingar og ef sóun hvern dag er 0,275 kg á íbúa, reiknast
það sem 8,25 kg á viku, 33 kíló á mánuði og 100 kíló á einstakling á ári hverju. Má þá
áætla að 18 tonn af nýtanlegum mat fari til spillis á ári hverju á hjúkrunarheimilinu.
niðurstöður benda til þess að gera megi betur og þær gefa vísbendingar um hvað bæta
má til að draga úr matarsóun á hjúkrunarheimilum.
Lærdómur dreginn af könnuninni á Eir
niðurstöður könnunarinnar á Eir benda til þess að þörf sé á fræðslu fyrir þá starfs-
menn sem sjá um innkaup og pantanir inn á deildir og að bæta þurfi samskipti og
samráð á milli eldhúss og deilda. hægt væri að panta oftar og minna í hvert skipti og
þannig minnka þann mat sem fer til spillis. Samkvæmt rannsókn sem framkvæmd
var í Ástralíu árið 2014 eru það þrír meginþættir sem draga úr matarsóun. Það dregur
úr matarsóun að neytendur séu meðvitaðir og hafi þekkingu á því hvernig hægt er að
nálgast, nýta og umgangast mat sem best og tileinki sér neyslumynstur sem hámarkar
nýtingu og lágmarkar þar með sóun (farr-Wharton o.fl., 2014).
Mikilvægt er að huga að því hvernig matur er borinn fram og skammtastærðum.
rannsóknir hafa sýnt að með því að bjóða litlar máltíðir oftar yfir daginn er hægt að
minnka matarsóun og á sama tíma auka og viðhalda líkamsþyngd heimilisfólks (and-
erson, 2013; Mathey o.fl., 2001). Í könnun okkar er ekki tekið tillit til eða skoðað hvert
næringarástand heimilismanna er, en ef gert er ráð fyrir að það sé sambærilegt við
það sem er í öðrum löndum er því ábótavant hjá nokkrum hluta heimilismanna (Bell
o.fl., 2015; Cereda o.fl., 2016; hirose o.fl., 2014). Ef heimilismenn ná að fullnægja nær-
ingarþörf sinni betur með þeim heimilismat sem er í boði, getur þörfin á næringar-
drykkjum einnig minnkað, en þeir geta verið mjög kostn aðar samir.
Í vettvangsathugasemdum starfsmanna kom fram að heilsufar íbúa skipti miklu
máli þegar kom að því hvort heimilismenn hefðu lyst á matnum. Þá kom einnig fram
mikilvægi þess að geta boðið þeim sem ekki höfðu lyst á þeim mat sem var á
boðstólum annan mat. Er þetta í takt við rannsókn sem gerð var innan spítala í hol-
íris dögg guðjónsdóttir, elsa kristín sigurðardóttir og helga bragadóttir
78 tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 95. árg. 2019
Þáttur Efnislegt innihald
heilsufar heilsufar íbúa og dagsform skiptir máli. Misjafnt var eir dögum hvort
klárað væri af diskum og hvort heimilismenn hefðu lyst á þeim mat
sem borinn var fram.
Einstaklingsþarfir Mikilvægt að eiga annað til að bjóða ef íbúar hafa ekki lyst á því sem er
í matinn. Þannig væri hægt að skammta minna á diska og bjóða þá aur
eða grípa í annan mat ef það væri ósk íbúans.
heitur matur Það er vöntun á heitum mat í hádeginu.
Súpur og grautar Það má bæta í matinn og sleppa súpum. Það eru súpur og grautar sem
helst fara í ruslið.
kökur og sætindi kökur og sætindi fara mikið í ruslið. Það mætti vera meira af ferskum
ávöxtum frekar en alltaf þessi sykur og kökur.
Sérfæði og Það gleymist o að afpanta sérfæði og maukfæði þegar vistmaður deyr
maukfæði eða flyst annað.
Tafla 3. Þættir greindir úr vettvangsathugasemdum starfsmanna
og efnislegt innihald þeirra