Skírnir - 01.04.2005, Side 14

12
JORGEN L. PIND
SKÍRNIR
Prófi í forspjallsvísindum - examen philosophicum - var kom-
ið á við Hafnarháskóla árið 1675 sem einhvers konar minni útgáfu
af bakkalár-prófi. Þegar Hafnarháskóla var breytt í embættis-
mannaskóla árið 1788 varð fíluprófið síðara af tveimur
„akademískum" prófum við skólann, hið fyrra var examen arti-
um. Fyrra prófið fluttist til lærðu skólanna á 19. öld og varð að því
stúdentsprófi sem nú þekkist. Eftir því sem latínuskólarnir efldust
minnkaði efnið sem lesið var til forspjallsvísinda uns svo var kom-
ið á síðari hluta 19. aldar að greinarnar voru orðnar þrjár: sálfræði,
heimspekisaga og rökfræði. Af þeim var sálfræðin veigamest. Hér
mátti greina áhrif frá Frederik Christian Sibbern (1785-1872), sem
var prófessor í heimspeki við Hafnarháskóla í heil 57 ár, og gerði
sálfræðina að þungamiðju kennslu sinnar í forspjallsvísindum.
Þeirrar arfleiðar sá einnig stað hér á landi þegar Ágúst H. Bjarna-
son hóf að kenna forspjallsvísindi við hinn nýstofnaða Háskóla Is-
lands árið 1911.13
Þegar Guðmundur hóf háskólanám höfðu orðið kynslóða-
skipti meðal kennara því um áratug áður höfðu Harald Höffding
(1843-1931) og Kristian Kroman (1846-1925) verið skipaðir pró-
fessorar í heimspeki. Báðir kenndu þeir forspjallsvísindi og máttu
nemendur velja hjá hvorum þeir lásu og gengu til prófs. Guð-
mundur valdi að sækja tíma hjá Höffding. Mun svo hafa verið um
flesta íslensku stúdentana á þessum árum og reyndar einnig um
meirihluta danskra stúdenta enda var Höffding einkar vinsæll
kennari.
Guðmundur lauk prófi í forspjallsvísindum í júní 1897 með
ágætiseinkunn. Ætla má að Guðmundur hafi fyrst kynnst sál-
fræðinni hjá Höffding, bæði af fyrirlestrum og ekki síður af lestri
bókar Höffdings Psykologi i omridspd grundlag af erfaring. Bók-
in kom fyrst út 1882 og síðan í alls í ellefu útgáfum í Danmörku
fram til ársins 1930. Auk þess var bókin þýdd á fjölda tungumála
og varð ein útbreiddasta kennslubók í sálfræði um aldamótin
1900.
13 Um sögu forspjallsvísinda við Hafnarháskóla sjá Blegvad 1977 og Thomsen
1975. Um Sibbern má fræðast hjá Koch 2004a.