Skírnir - 01.04.2005, Blaðsíða 21
SKÍRNIR
GUÐMUNDUR FINNBOGASON
19
Logik, svo vel spekulativa sem explicativa, sögu heimsspekinnar
en umfram alt Psychologiu eins og segir í erfðaskrá Hannes-
ar.29 Hannesarlegatið var til fjögurra ára, þrjú fyrstu árin átti
styrkþegi að dvelja erlendis en fjórða og síðasta styrkárið í
Reykjavík og flytja þá fyrirlestra um árangurinn af dvöl sinni er-
lendis.
I umsókn sinni til landshöfðingja um Hannesarstyrkinn segir
Guðmundur meðal annars:
Að því er námið snertir skal þess getið að eg hef valið sálarfræði sem að-
alnámsgrein, og mun að öllum líkindum framvegis leggja mesta stund á
þær hliðar heimspekinnar, er að henni lúta. Er það bæði vegna þess að
mér er sú grein geðfelldust og hins vegar þykist eg á þann hátt að nokkru
leyti búa mig undir þann starfa, er eg helzt mundi vilja inna af hendi í
þarfir fósturjarðarinnar, ef mér yrði þess auðið: að vinna að uppeldis- og
menntamálum þjóðarinnar. En svo sem kunnugt er styðst uppeldisfræði
nútímans mjög við rannsóknir sálarfræðinnar.30
Guðmundur fékk ekki Hannesarlegatið, það féll í hlut Agústs
H. Bjarnasonar. Guðmundur sótti þá til Alþingis um styrk til að
rannsaka skólamál erlendis og koma með tillögur um það með
hvaða hætti fræðslumálum á Islandi yrði best fyrir komið, en
miklar deilur höfðu staðið á Islandi undir lok 19. aldar um það
hvernig haga skyldi barnafræðslunni. Alþingi veitti Guðmundi
tveggja ára styrk til þessa verks.
Guðmundur sigldi í september 1901 til Danmerkur. Þá um
haustið fylgdist hann með kennslu í mörgum skólum í Kaup-
mannahöfn, í byrjun árs færði hann sig um set yfir til Jótlands en
hélt svo til Noregs og síðar til Svíþjóðar sömu erinda og lauk vett-
vangskönnun um miðjan júní 1902.31 Veturinn 1902-1903 dvaldi
Guðmundur í Kaupmannahöfn og skrifaði fyrstu bók sína, Lýð-
menntun, þar sem hann reifaði hugmyndir sínar um hvernig standa
29 Stofnskrá sjóðsins er í riti Guðmundar Finnbogasonar Hugur og heimur
1912:4-7.
30 Þjóðskjalasafn Islands. Skjalasafn landshöfðingja Dagbók I, nr. 226.
31 Þetta kemur fram í greinargerð Guðmundar: Skýrsla til Alþingis, 9. júlí 1903.
Skjalasafn Alþingis, Alþingsmál, Dagbók neðri deildar 1903, II.