Skírnir - 01.04.2005, Síða 36

34
ÓTTAR M. NORÐFJÖRÐ
SKÍRNIR
og hefðir sem virðast bundin þeim stað og stund sem þau spruttu
af. Kvenfyrirlitning, rúnir og galdrar í Hávamálum eru dæmi um
sérgildar hugmyndir í þessum skilningi. Ég beini sjónum að sí-
gilda flokkinum og því verður lítið sem ekkert vikið að sérgilda
flokkinum í því sem á eftir fer.5
Hinar sígildu hugmyndir í Hávamálum eru settar fram á skáld-
legan hátt. Frá fagurfræðilegu sjónarmiði er lítil ástæða til að
hrófla við uppröðun kvæðisins eða einstökum setningum innan
vísnanna. Frá rökfræðilegu sjónarmiði er aftur á móti nauðsynlegt
að brjóta kvæðið upp og einstakar vísur þess í því skyni að skýra
betur þær hugmyndir sem þar leynast. Rökfræðin verður hér lát-
in ráða för, enda þjónar það tilgangi þessarar rannsóknar best.
Þetta hefur í för með sér að farið er fram og aftur í kvæðinu, tekn-
ar upp hugmyndir sem eiga saman og virt að vettugi röð vísnanna.
Þannig má öðlast dýpri skilning á þeirri heimspeki sem færð er
fram í Hávamálum - ekki með því að grípa einstakar hugmyndir
hér og þar innan kvæðisins heldur með því að endurgera og skil-
greina það hugtakakerfi sem leynist innan þess.
Þegar sígildar hugmyndir í Hávamálum hafa verið fangaðar í
net rökgreiningarinnar kemur í ljós hugtakakerfi sem sver sig í ætt
við markhyggju. Með öðrum orðum, ákveðið lífsmarkmið er boð-
að í Hávamálum. Samkvæmt túlkun minni og greiningu á hug-
takakerfinu í Hávamálum þá er sæla boðuð sem þetta lífsmarkmið.
Hugtakið merkir þó ekki einskæra gleði - tímabundið, fallvalt til-
finningaástand - heldur langvarandi, jákvæða sálarvirkni sem erfitt
er að öðlast og erfitt er að breyta. Sæla merkir heill eða hamingja
mannsins.
Þrátt fyrir að sæla sé boðuð sem markmið þessa lífs, þá er hug-
takið „sæla“ ekki fyrirferðarmikið í kvæðinu. Raunar fer svo lítið
fyrir því að það kemur aðeins þrisvar sinnum fyrir í öllum kvæða-
bálknum auk þess sem samheiti þess birtist einu sinni. Við nánari
5 Gestaþáttur og Loddfáfnismál gegna lykilhlutverki í umfjöllun minni, því hug-
myndirnar sem þar birtast eru að mestu leyti sígildar. Hugmyndirnir í Rúna- og
Ljóðatali eru aftur á móti sérgildar og því falla þær nánast alveg út. í túlkun
minni verða vísurnar í ástarævintýrum Óðins aðallega sígildar. Sígildu vísurnar
eru 134 talsins og sérgildu vísurnar 30.