Skírnir - 01.04.2005, Qupperneq 40

38
ÓTTAR M. NORÐFJÖRÐ
SKÍRNIR
Ósnotur maður
þykist allt vita,
ef hann á sér í vá veru.
Hitt-ki hann veit
hvað hann skal við kveða,
ef hans freista firar.
Hinn ósnotri maður blekkir sjálfan sig með því að telja sig al-
vitran ef hann á sér athvarf. Hins vegar kemur annað á daginn þeg-
ar menn reyna á hann, enda veit hann þá ekki hvernig bregðast
skal við. Vísa 30 fjallar um svipaða manngerð sem þykist fróð ef
engar spurningar eru lagðar fyrir hana og hún fær að sitja óáreitt.
Hún kemur svo aftur fyrir í v. 31 þar sem hún hæðist að öðrum,
forðast þá síðan og þykist snjöll fyrir vikið. Umræddur einstak-
lingur telur sér trú um að hann sé gáfaður og snjall án þess að þora
að láta reyna á hvort það sé yfirleitt satt enda hræðist hann að
komast að hinu sanna og flýr þess vegna af hólmi. Slíkan einstak-
ling vantar sjálfsskyn og lifir lífi sínu þess í stað í sjálfsblekkingu.
I v. 75 fáum við aðra sýn á þann sem skortir sjálfsskyn en þar
er manni lýst sem lætur glepjast af auðsöfnun sinni og er fyrir vik-
ið sýndur sem kjáni: „Margur verður af aurum api.“ I v. 79 er
innra ástand slíks manns gefið til kynna. Honum þróast metnað-
ur vegna þeirra ytri hluta sem hann hefur sankað að sér en honum
þróast ekki mannvit því „...fram gengur hann drjúgt í dul.“ Dul
má því túlka sem skort á sjálfsskyni. Sjálfsblekking hans er fólgin
í því að telja auð áreiðanlegan til að byggja líf sitt á, enda skilur
hann ekki að „svo er auður / sem augabragð: / hann er valtastur
vina“ (v. 78). Þannig eru efnisleg gildi völt og jafnvel afstæð og sá
maður talinn fara villur vegar sem gerir þau að æðsta markmiði lífs
síns. Það má þó alls ekki skilja þetta sem svo að í Hávamálum séu
efnislegum gildum hafnað með öllu (v. 36, 37 og 64), frekar að
sýndir séu ókostir þess að fyrirbæri eins og auður sé settur ofar
öllu í lífinu, enda gefið í skyn að hann sé tæki fremur en markmið
(v. 40). Það sama gildir um mat og drykk, slík gæði eru nauðsyn-
leg fyrir lífið en enginn skyldi lifa fyrir þau (v. 11-14 og 20-21). Sá
sem býr yfir sjálfsskyni áttar sig á þessu og setur því efnisleg gildi