Skírnir - 01.04.2005, Page 44

42
ÓTTAR M. NORÐFJÖRÐ
SKÍRNIR
vísa kvæðisins að mínu mati þar sem fróðleikur og ljóðlist renna
ljúflega saman í eina þaulskipulagða heild:
Brandur af brandi
brennur uns brunninn er.
Funi kveikist af funa.
Maður af manni
verður að máli kunnur
en til dælskur af dul.
Þekkingu er hér líkt við eld sem berst á milli manna. Þeir sem
taka við honum rækta vit sitt, þeir sem taka ekki við honum dylj-
ast öðrum mönnum og einangrast líkt og afglaparnir við litlu
sandstrendurnar og litla sjóinn í v. 53. Mikilvægi samræðunnar
sést líka í tengslum hennar við ytri sælu mannsins en þær vísur
sem snúa að samskiptum manna fjalla einkum um tengsl orða og
orðstírs. Þannig er sá sem mælir heimskulega og óþarflega talinn
skaða orðstír sinn bæði vegna þess að sessunautum verður ljós fá-
viska hans og vegna þess að slíkt telst til ókurteisi (v. 7, 17 og 27).
Við skulum þá draga saman umræðuna um vitið svo að hlut-
verk þess og samband við sæluna í hugtakakerfi Hávamála verði
enn skýrara:
1. Til þess að vera sæll þarf að vera snotur.
2. Til þess að vera snotur þarf að vera vitur (og ‘kurteis’ og
‘hófsamur’).
3. Til þess að vera vitur þarf að beita viti sínu rétt - öðlast rétt
sjálfs- og gildisskyn.
4. Til þess að öðlast rétt sjálfs- og gildisskyn þarf að rækta vit
sitt með víðförli, athygli og samrœðum við aðra menn.
.-. Til þess að vera sæll þarf að rækta vit sitt.
„Háttprýði“ gegnir þýðingarmikilli stöðu innan hugtakakerfis
Hávamála en hún er önnur forsenda þess að vera snotur. Mikil-
vægt er að vita að hugtakið „háttprýði" er ekki einhliða í vísum
kvæðisins og merkir í senn almenna kurteisi og þá siðspeki sem