Skírnir - 01.04.2005, Síða 112

110
ÁRMANN JAKOBSSON
SKÍRNIR
frásögn svo að vitað sé.3 Nákvæmlega hvernig það atvikaðist veit
enginn. Vel má vera að ræðumaðurinn hafi sjálfur ákveðið að kalla
til sín sagnaritara utan af Islandi þegar hann stóð á tímamótum í
lífi sínu. í frásögninni heyrist rödd hans sjálfs síðan í ræðum þar
sem hann segist vera þrír í einum, rétt eins og himna drottinn og
þetta segir hann af öryggi: Em ek sá.
Oft hefur verið gert ráð fyrir því að samstarf íslendingsins
Karls Jónssonar ábóta á Þingeyrum og færeyska Noregskonungs-
ins Sverris Sigurðarsonar um ritun Sverris sögu hafi hafist árið
1185.4 Það var árið eftir að Magnús Erlingsson féll í Sogni og
Sverrir varð einn konungur í Noregi. Um tildrög verksins er að-
eins hægt að geta sér til. Ekki er vitað um aðrar eldri sögur af við-
líka lengd um aðra konunga en þá sem voru kristniboðar eða
helgir. Sverris saga er raunar meiri að vöxtum en þær líka, hvort
sem að því var stefnt. Ekki eru heldur þekkt eldri norræn dæmi
um ritun ævisögu konungs sem enn er á lífi.5 Sverrir var enn í
fullu fjöri þegar ritun sögu hans hófst, ef til vill á svipuðum aldri
og ýmsir úr hópi fræga fólksins á okkar dögum sem hafa lifað
tímana tvenna.
Sverrir kallar sig konung, jarl og erkibyskup. Þannig bendir
hann á samsvörun sjálfs sín við guð á himnum sem allir vissu að
var einn og þríeinn. Um leið lýsir hann stjórnmálaástandinu í
Noregi fyrir sína daga. Grundvöllurinn er lagður strax í upphafi
sögunnar. Þegar Sverrir kemur í Noreg er landinu stjórnað af
3 Þetta hljómar í fyrstu eins og nútímaleg hugmynd. í Grettis sögu er haft eftir
Gretti: „engi maðr skapar sik sjálfr" (Grettis saga, 137). Þar er vísað til iíkamlegs
atgervis. Hugmyndafræðingar kirkju og konungsvalds lögðu hins vegar áherslu
á að þó að efniviðurinn væri ekki þeirra sköpunarverk gætu menn bæði lært og
kennt kurteisi og þannig lært að verða nýir menn (sjá t.d. Jaeger, Envy of Angels)
og þannig vinnur Sverrir konungur sem vissulega telur sig hafa konungseðli þó
að sjálfur þurfi hann að erfiða til að fá á sig fulla konungsmynd.
4 Um það eru t.d. Koht („Norsk historieskriving“, 70), Holm-Olsen (Studier i
Sverres saga, 8) og Brekke (Sverre-sagaens opphav, 174-78) sammála þó að þá
greini á um hvort Karl hefjist þá handa við hina endanlegu sagnaritun eða hvort
það gerist síðar.
5 Koht („Norsk historieskriving", 71-73) leitaði erlendra fyrirmynda að þessum
gjörningi Sverris en Finnur Jónsson („Sverrissaga", 136-38) var tortrygginn á
það.