Skírnir - 01.04.2005, Page 137

SKÍRNIR
SINN EIGINN SMIÐUR
135
tiltekið form hugsunar sem hafði óbein en mótandi áhrif. Þannig
mætti túlka Sverris sögu á fjórum stigum. Neðst er yfirborðssag-
an. Þar skiptir öllu máli að Sverrir sé sonur konungs en Magnús
Erlingsson ekki. Þar berst Sverrir fyrir ættaróðali sínu og til að
hefna ættingja sinna sem hann hefur aldrei hitt.
Næstneðsta stigið er ævintýrið um útskerjadrenginn sem fékk
konungsríkið eftir að hafa gengið gegnum ómælda erfiðleika sem
helst má jafna við stjúpmæðraálög, eins og Karl ábóti hikar ekki
við að segja þó að Sverrir konungur sé heimild hans og ráðgjafi og
þekki muninn á sönnum sögum og lognum. En á þessu stigi skipt-
ir sannleikur í þeim skilningi ekki mestu máli heldur hin innri rök-
vísi ævintýrisins, frásagnarlögmálið um að karlssonur sem þolir
mótlæti hljóti að hreppa ríkið. Þar með er ekki sagt að sagan um
ætterni Sverris sé ósönn. Það skiptir einfaldlega ekki öllu máli á
ævintýrasviðinu. Ævintýrið er þó ekki aðeins táknsaga sem vísar á
yfirborðssöguna eða öfugt. Báðar hafa eigin rökvísi og eigin sann-
leik en hvorug er hinni óæðri.
Næsta stig þar fyrir ofan jafngildir hinu siðferðislega stigi í
biblíutúlkunarfræði kirkjufeðranna. Þar skipta mestu máli áhugi
Sverris á ríkinu, ótvíræðir hæfileikar hans til ríkis og réttur hans.
Þar er það samanburðurinn á konungum mikilvægastur. Ur þeim
samanburði kemur ótvíræð niðurstaða: Sverrir hefur skýra yfir-
burði yfir önnur konungsefni sögunnar, jafnt Magnús Erlingsson
sem þúfuskítanna sem ljúga sig afkomendur Inga konungs og ann-
arra konunga. Efst er svo hið guðlega stig og þar er val guðs
aðalatriðið. Sverrir konungur er valinn af guði eins og Davíð kon-
ungur. Hann er konungur vegna þess að guð vill það. Fyrir ofan
lögmál ævintýrisins og baráttu hans sjálfs er hið guðlega val og
einnig það leiðir til sömu niðurstöðu.
I Sverris sögu eru því sagðar fjórar sögur en allar leiða til sömu
niðurstöðu: Konungsins. En þar sem sagan er á fjórum sviðum
senn er í henni skemmtileg spenna milli sannleikskröfu og ævin-
týris, milli guðlegs réttar og ættarréttar, milli Ólafs helga og Dav-
íðs. Yfir þessu öllu gnæfir svo höfundur goðsagnanna um sjálfan
sig, Sverrir konungur sem öðrum fremur 12. aldar mönnum getur
kallast sinn eigin smiður.