Skírnir - 01.04.2005, Side 158

156
KATRÍN JAKOBSDÓTTIR
SKÍRNIR
er það merkilegt að þjóðerni virðast jafn mörg og einstaklingarn-
ir eru margir. Hver og einn býr til hugmynd um þjóðerni og
smíðar inn í sjálfsmynd sína og rennir það frekari stoðum undir þá
kenningu Benedicts Andersons að þjóðerni sé tilbúningur. Enn-
fremur nýtir Arnaldur glæpasagnaformið til að afhjúpa og varpa
nýju ljósi á söguvitund Islendinga. Að vissu leyti má segja að
fórnarlamb Dauðarósa sé ekki aðeins unga vændiskonan á leiðinu
heldur einnig Jón Sigurðsson og sú hugmyndafræði sem hann stóð
fyrir. Dauði hennar afhjúpar dauða þeirrar hugmyndafræði.
Þrátt fyrir vantrú Sigurðar Óla á tilgátunni leggjast hann og Er-
lendur í rannsóknir á Jóni og í samtali við sagnfræðing nokkurn er
kynnt til sögunnar svartklædd kona sem sögð er hafa mætt í minn-
ingarathöfn um Jón Sigurðsson og er grunuð um að vera ástkona
hans.43 Þessi frásögn er byggð á frásögn Sigurðar Nordals í Afmæl-
isriti Jóns Helgasonar en þar segir að eina heimildin um hugsanlegt
ástalíf þeirra Jóns Sigurðssonar sé frásögn frú Augustu Svendsen
og Louise dóttur hennar sem voru viðstaddar minningarathöfn um
Jón í Garnisonskirkju í Kaupmannahöfn 13. desember 1879. I
kirkjuna kom „kona, ein síns liðs, í hærra lagi, tíguleg í framgöngu,
sorgarbúin og með svo þétta svarta slæðu, að andlitsdrættir urðu
ekki greindir. Hún tók sér sæti framarlega í kirkjunni, og þegar at-
höfnin byrjaði, setti að henni óviðráðanlegan ekka. Enginn Islend-
inganna bar kennsl á hana.“ Sigurður telur hins vegar að þetta sanni
ekki neitt en sé „óráðin og sennilega óræð gáta.“44
Þessi gáta kallast á við óráðnu gátuna um stúlkuna á leiði Jóns
Sigurðssonar sem lengi vel virðist óræð. Þráðurinn leiðir hins veg-
ar ekkert; ekki er upplýst hver svartklædda konan var í minning-
arathöfninni og að sama skapi leiðir þráðurinn sem tengir stúlk-
una á leiðinu við Jón Sigurðsson ekki neitt; Jón Sigurðsson reyn-
ist ekkert hafa með hana að gera; hann er merkingarlaus fyrir gát-
una líkt og þjóðernið sem hann stendur fyrir. Allt sem tengist Jóni
er ekki annað en villuljós eða svokallað „red herring“ - sem getur
43 Sama rit, 62-64.
44 Sigurður Nordal: „Ur launkofunum“, 167. Afmœlisrit Jóns Helgasonar 30. júní
1969. Reykjavík 1969, 160-169.